Sirli Tikinti İsrailin Nüvə Proqramı Şübhələrini Artırır
İsrailin uzun müddətdir mövcud olduğu güman edilən nüvə silah proqramı ilə bağlı yeni inkişaflar beynəlxalq ictimaiyyətdə ciddi suallar doğurur.
Peyk Görüntüləri Dimonadakı Tikintini Açıq Şəkildə Təsdiqləyir
AP agentliyinin məlumatına əsasən, mütəxəssislər ölkənin cənubunda yerləşən Dimona şəhərindəki Şimon Peres Neqev Nüvə Tədqiqat Mərkəzində genişmiqyaslı tikinti işlərinə başlandığını aşkar ediblər. Peyk görüntüləri bu tikintinin miqyasını açıq şəkildə göstərir.
Yeni Qurğunun Mahiyyəti Və Nüvə Silahları Potensialı
Bildirilir ki, tikilən obyekt ya yeni bir reaktor, ya da nüvə silahlarının yığılacağı bir müəssisə ola bilər. Proqramın yüksək məxfiliyi səbəbindən tikintinin dəqiq təyinatı barədə məlumat əldə etmək çətinlik yaradır.
Ekspertlərin Mövqeyi: Reaktor Yoxsa Montaj Təsisi?
Mütəxəssislər tikintinin Dimonadakı reaktorun yaxınlığında yerləşməsi səbəbindən İsrailin uzun müddətdir şübhə doğuran nüvə proqramı ilə əlaqəli olduğunu vurğulayırlar. Üç ekspertin fikrincə, çoxmərtəbəli quruluşun ölçüsü və mövqeyi yeni ağır su reaktorunun inşa edildiyini göstərir. Ağır su reaktorları plutonium və nüvə silahlarının istehsalında kritik əhəmiyyətə malik digər maddələri hasil edə bilir. Digər dörd ekspert isə tikintinin reaktor ola biləcəyini, lakin eyni zamanda nüvə silahı montaj müəssisəsinə də işarə edə biləcəyini bildirib. Tikinti işlərinin hələ ilkin mərhələdə olması qəti qərar çıxarmağa mane olur.
Orta Şərq Regionuna Potensial Təsirlər
Middlebury İnstitutundan Jeffrey Lewis qeyd edib ki, "Böyük ehtimalla bir reaktor inşa edilir. Sübutlar dolayı yolla olsa da, başqa bir izah demək olar ki, mümkün deyil." Ekspertlər bu tikintinin gələcəkdə beynəlxalq səviyyədə sualları artıracağını və Orta Şərqdəki nüvə balansına ciddi təsirlər göstərə biləcəyini vurğulayırlar.
Sürətlənən İşlər Və Keçmiş Hadisələr
Yeni obyektin tikintisinə dair detallar gizli saxlanılsa da, peyk görüntüləri işlərin sürətlə irəlilədiyini ortaya qoyur. Bu inkişaf, xüsusilə də iyun ayında İsrail və ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdən sonra diqqət çəkib. Həmin hücumlarda İranın ağır su reaktoru Arak da hədəf alınmış və regionda 12 gün davam edən müharibə baş vermişdi.
Rəsmi Açıqlamaların Olmaması İsrail Mövqeyini Qoruyur
İsrail hökuməti nüvə silahına malik olub-olmaması barədə heç bir şərh vermir. AP-nin məlumatına əsasən, Ağ Evdən də məsələ ilə bağlı heç bir açıqlama verilməyib. Lakin ekspertlər yeni tikintinin Orta Şərqdəki nüvə balansını yenidən müzakirəyə çıxaracağını, region ölkələrinin reaksiyasına səbəb olacağını və beynəlxalq tənqidləri özü ilə gətirə biləcəyini qeyd edirlər.
Oxucu Şərhləri
* **Gizli tikinti və nüvə proqramı şübhələri:** İsrailin Dimonadakı gizli tikintisi ilə bağlı aparılan araşdırmalar, xüsusilə peyk görüntülərinə əsaslanan məlumatlar, həqiqətən də böyük suallar doğurur. Nəticə etibarilə, bu tikintinin nüvə tədqiqatları çərçivəsində olduğu qəbul edilsə də, onun əsl məqsədi hələ də tam aydın deyil. Şərhinizdəki "bəlkə də başqa işlərlə məşğuldurlar?" sualı tam yerindədir. Belə bir vəziyyətdə, tikintinin sadəcə "birazca daha böyük bir çay evi" olub-olmadığını kim deyə bilər?
* **"Pisindən yaxşı, yaxşısından pis" vəziyyəti:** Hələlik tikintinin ilkin mərhələdə olması və dəqiq təyinatının bilinməməsi, vəziyyətin hələ də qeyri-müəyyən olduğunu göstərir. Bu, həm müsbət, həm də mənfi nəticələrə gətirə biləcək bir durumdur. Həqiqətən də, bu "nüvəli" macəranın nəticəsi hələ məlum deyil.
* **Orta Şərqdəki "sülh və əmin-amanlıq" hekayəsi:** Bu cür inkişaflar, bölgədəki mövcud siyasi və hərbi vəziyyətlə birləşəndə, şübhəsiz ki, "sülh və əmin-amanlıq" hekayəsinə yeni və bəlkə də gərgin bir fəsil əlavə edəcək. Bu yeni fəsilin necə nəticələnəcəyi isə sual altındadır.
Bu məsələnin gələcəkdə beynəlxalq səviyyədə daha çox müzakirə olunacağı və regiona təsirlərinin nə olacağı barədə düşünməyə dəyər.
Şərh Yaz