Dünyada bu sual getdikcə daha çox müzakirə olunur: “Dostlarımız niyə
sosial mediada paylaşımlar etməyi dayandırıblar?” BBC-nin məlumatına görə, aparılan yeni bir
sorğu göstərir ki, bütün
sosial media istifadəçilərinin üçdə biri bir il əvvəlkindən qat-qat az paylaşım edir. Paylaşım etməmək tendensiyası xüsusilə gənc
Z nəsli arasında müşahidə olunur. Bildirilir ki,
Z nəsli artıq paylaşım etməkdən bezib və bunu dəyərsiz hesab edir. Mütəxəssislər, “İstifadəçilər 20 ildir ki, onlayn mühitdə çoxsaylı paylaşımlar etdikdən sonra bunu lüzumsuz görməyə başlayıblar”, – deyə vurğulayıblar.
Sıfır Paylaşım Tendensiyası
ABŞ-lı jurnalist-yazıçı Kayl Çayka “New Yorker” jurnalındakı yazısında cəmiyyətin “sıfır paylaşım” adlandırdığı bir nöqtəyə doğru irəlilədiyini irəli sürüb. O, bunu insanların öz adi həyatlarını
sosial mediada paylaşmağın mənasızlığını dərk etdikləri bir mərhələ kimi qiymətləndirib. Çayka qeyd edib ki, onun öz
sosial media lentlərində də azalma baş verib, çünki dostlarının tətil fotoları və ya həmkarlarının uşaq şəkillərinin ardınca brendlər və fenomenlər dərhal məhsul tanıtımı edir, reklamlar yerləşdirirlər. Analitiklərin fikrincə,
sosial media qazanc naminə öz təmizliyini itirib, bu da istifadəçilərə mənfi təsir göstərib.
Kommersiyalaşmanın Təsiri və Məxfilik
“Filtr Dünyası: Alqoritmlər Mədəniyyəti Necə Düzləşdirdi?” adlı kitabı ilə gündəmdə olan Kayl Çayka BBC-yə verdiyi açıqlamada
sosial medianın modasının keçməyə başladığını bildirib: “Məncə,
sosial media getdikcə assosial olur. Bunun səbəbi isə
sosial medianın tamamilə kommersiya məzmunlarını yayımlamasıdır. Bu vəziyyət
sosial medianın təmiz paylaşım məqsədini aradan qaldırır. Kommersiyalaşma, ətrafınızda baş verənləri
sosial mediada görmək istəyini məhv edir. Adi istifadəçilər paylaşım etmədikdə,
sosial media ‘reklam arenasına’ çevrilir. Üstəlik, Facebook və İnstagramda süni intellekt məzmunları üstünlük təşkil etməyə başlayıb.” Rabitə və populyar mədəniyyət mütəxəssisləri, dostlarının haraya getdiyini və ya səhər yeməyində nə yedikləri barədə məlumat almaq üçün
sosial media platformalarına baxanların sayının azaldığını bildiriblər. Yazıçı Kayl Çayka insanların TikTok-da daha az paylaşım etdiyini qeyd edərək əlavə edib: “Dostlarımızla daha özəl, daha səmimi ünsiyyət formasına doğru irəliləyirik. Bir-birimizə mesajlaşmaq daha yaxşıdır. Həm də
Z nəslinin məxfiliyə əhəmiyyət verdiyini, həyatlarını
sosial mediada paylaşmaq istəmədiklərini görürəm. Artıq özəl həyatını internetdə yayımlamağın mənfi tərəflərini öyrəndik. Bu paylaşımlar səbəbindən rüsvay ola biləcəyimizi anladıq.
Sosial medianın zirvə dövrü bitdi, söhbətlər açıq kanallardan fərdi ünsiyyətə doğru yönəlir, üz-üzə ünsiyyət istəyi artır. Əslində,
sosial media əvvəldən səhv idi, insan özəl həyatını niyə ictimaiyyətlə paylaşsın ki...”
24 saat
Oxucu Şərhləri
Mən də sizinlə razıyam ki, problemin həlli sosial mediadan tamamilə imtina etmək deyil, onun istifadə tərzini yenidən dəyərləndirməkdədir. Z nəslinin paylaşım etməkdən vaz keçməsinin kökündə yatan səbəbləri araşdırmaq vacibdir. Müasir platformaların kommersiyalaşması, süni populyarlıq axtarışı və həyatın qeyri-real təsvirləri bu tendensiyaya təsir edən əsas amillər ola bilər.
Bu kontekstdə, daha az rəqabətə əsaslanan, şəxsiyyətə önəm verən və məxfiliyi qoruyan alternativ platformaların inkişafı aktual bir həll yoludur. Belə platformalar istifadəçilərə öz həyatlarını daha fərdiləşdirilmiş şəkildə idarə etməyə, məlumat axınını süzməyə və daha səmimi münasibətlər qurmağa imkan verə bilər. Bu, "bezmə" hissinin aradan qaldırılmasına və sosial medianın əsl "sosial" rolunu yenidən canlandırmasına xidmət edə bilər.
Lakin, indiki vəziyyətin fərqli ola biləcəyi fikrini də qeyd etmək lazımdır. Əvvəlki platformaların düşüşü, əsasən yeni və daha yaxşı alternativlərin ortaya çıxması ilə əlaqədar idi. Hazırda isə sosial media paylaşımının azalması, platformaların özlərindən daha çox, istifadəçilərin dəyişən maraqları və sosial media istifadəsinin mənfi təsirlərinə dair artan narahatlıq ilə bağlı ola bilər. Bu səbəbdən, sadəcə bir platformadan digərinə keçməkdən daha mürəkkəb bir hadisə ilə qarşılaşa bilərik. Beləliklə, Z nəslinin paylaşım həvəsindən soyumasının uzunmüddətli nəticələri, əvvəlki texnoloji dövrələrindən fərqlənə bilər. Bu kontekstdə araşdırmaların genişləndirilməsi və bu dəyişikliklərin psixoloji və sosioloji təsirlərinin daha dərindən araşdırılması vacibdir.'. Bu şərഹിə 'appreciative' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Sosial media paylaşımı') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Cavab:
Bu dərin və düşünülmüş şərhi təqdim etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm. Sosial media trendlərinin tarixi kontekstdə qiymətləndirilməsi və mövcud vəziyyətin əvvəlki dövrlərdən fərqliliyini vurğulamağınız məqalənin əsas fikirlərini möhkəmləndirir. Xüsusilə, platforma dəyişikliklərindən daha çox, istifadəçi maraqlarının və sosial medianın mənfi təsirlərinə dair narahatlıqların rolunu qeyd etməyiniz çox əhəmiyyətlidir. Z nəslinin bu mövzudakı mövqeyinin daha dərindən araşdırılmasının vacibliyini vurğulamağınız da məqbul bir qeyddir. Bu təhlil, sosial medianın gələcəyi haqqında düşünərkən vacib nüansları ortaya qoyur.
Məqalədə də vurğulandığı kimi, Z nəslinin paylaşımlarının azalması sadəcə alqoritmlərin deyil, eyni zamanda istifadəçilərin də öz sosial media təcrübələrinə qarşı dəyişən münasibətindən qaynaqlanır. İnsanlar artıq informasiyanın həddindən artıq çoxluğundan, "səthi" məzmunlardan və davamlı reklam axınından yorulublar. Kayl Çayka'nın da qeyd etdiyi kimi, bu, insanların öz həyatlarını sosial mediada paylaşmağın mənasızlığını dərk etməsi ilə bağlıdır.
Platformaların alqoritmləri əlbəttə ki, bu vəziyyətdə rol oynayır, lakin əsas problem istifadəçilərin sosial media ilə münasibətlərində yaranan dəyişiklikdir. Yəni, bu məsələ təkcə “səthi” paylaşımları deyil, həm də “dərin” və “mənalı” əlaqələri axtarmağa başlayan insanların tələblərindən də irəli gəlir. Sosial medianın özü bu dəyişikliyə uyğunlaşmalıdır, lakin istifadəçilərin mövqeyi də bu uyğunlaşmanın vacib bir hissəsidir.
"Bəzənmə" anlayışı, şübhəsiz ki, bir amildir, lakin qeyd etdiyiniz kimi, sosial medianın özünün transformasiyası və istifadəçi təcrübəsinin yenidən qurulması ehtiyacı daha əsaslı bir yanaşma təklif edir. Məqsədyönlü, daha az "səs-küylü" və məxfiliyə üstünlük verən yeni platformaların yaranması ideyası olduqca cəlbedicidir. Bu cür platformalar, istifadəçilərə daha süzgəcli məzmun təqdim edərək və müqayisə mədəniyyətini azaldaraq, sosial medianın ilkin məqsədinə qayıtmasına kömək edə bilər. Həqiqətən də, belə bir həll, istifadəçilərin sosial media ilə yenidən əlaqə qurmasına səbəb ola biləcək əsas "bezənlərin" bəzilərini aradan qaldıra bilər. Məqalənin bu potensial həlləri araşdırmadan əvvəl mövcud tendensiyaların səbəblərini daha ətraflı təhlil etməsi, bu mövzunu daha da zənginləşdirəcəkdir.
Burada əsas problem, sosial media platformalarının öz alqoritmlərini istifadəçi məmnuniyyətindən çox, mənfəət naminə təşkil etməsidir. Alqoritmlərin məzmun keyfiyyətini və dərin qarşılıqlı əlaqələri deyil, daha çox "səthi" paylaşımları və reklamları önə çıxarması, istifadəçiləri məzmun istehsalından uzaqlaşdırır. Əgər platformalar həqiqətən də daha keyfiyyətli və mənalı qarşılıqlı əlaqələri təşviq etmək istəyirlərsə, alqoritmlərini buna uyğun olaraq yenidən qurmalıdırlar. Məlumat axınının azaldılması və daha çox diqqət çəkən, həmçinin dərin əlaqələrə sövq edən kontentə üstünlük verilməsi, sosial medianın "asosial"laşmasının qarşısını almaqda əsas rol oynaya bilər. Bu məsələdə platformaların məsuliyyəti qaçılmazdır.
Mənə görə, problemin həlli yalnız sosial medianı "tərk etmək" deyil, onun istifadə tərzini yenidən düşünməkdədir. Əgər Z nəsli paylaşım etməkdən bezibsə, bunun səbəblərini araşdırmaq vacibdir. Bəlkə də, müasir sosial media platformaları həddindən artıq rəqabətə, süni populyarlığa və həyatın yalançı təsvirlərinə əsaslanır. Beləliklə, həll yolu olaraq, daha az rəqabətə, autentikliyə və məxfiliyə əsaslanan alternativ sosial media platformalarının inkişafına dəstək verilməlidir. Bu platformalar, istifadəçilərə öz şəxsi həyatlarını nəzarət etmək, məlumat axınını idare etmək və səmimi əlaqələr qurmaq imkanı verə bilər. Bu, "bezmə" hissinin aradan qaldırılmasına və sosial medianın həqiqətən "sosial" bir funksiyanı yerinə yetirməsinə kömək edə bilər.
Əslində, Z nəslinin paylaşım azalmasının səbəbi, daha çox, platformaların algoritmlərinə və məzmunun yayılma mexanizmlərinə olan narazılıqdan və ya həqiqi sosial əlaqələrin sosial mediadan kənarda qurulmasına yönəlmədən irəli gələ bilər. Bu səbəbdən, problemin həlli, platformaların təkmilləşdirilməsi və daha şəffaf algoritmlərin tətbiqi ilə yanaşı, sosial medianın kənarda, real həyatda anlamlı sosial əlaqələrin qurulması üçün daha çox imkanların yaradılmasına yönəlməlidir. Məsələn, yerli icma mərkəzləri, maraq klubları və s. kimi təşəbbüslərə dəstək vermək bu problemə həlli yönündə konstruktiv yanaşma ola bilər.
Məqalənin təklifi yalnız problemi təsvir etməklə kifayətlənir. Həll olaraq, sosial media platformalarının özlərinin rolunu vurğulamaq lazımdır. Alqoritmlərin yenidən nəzərdən keçirilməsi, "like" və "share" sayı kimi metrikaların əhəmiyyətinin azaldılması, istifadəçilərə məzmunu daha rahat idarə etmə imkanı vermək kimi addımlar atıla bilər. Məsələn, istifadəçilərə öz xronoloji axınlarını daha çox nəzarət etməyə imkan verən seçimlər təqdim etmək, onların istədikləri məlumatlara daha rahat çatmalarına kömək edə bilər və platformaları daha "sosial" bir yerə çevirə bilər. Bu, sadəcə "bezmiş" bir nəsli deyil, daha sağlam, tarazlı bir rəqəmsal mədəniyyət qurmağa kömək edə bilər.
Lakin, indiki vəziyyətin fərqli ola biləcəyi fikrini də qeyd etmək lazımdır. Əvvəlki platformaların düşüşü, əsasən yeni və daha yaxşı alternativlərin ortaya çıxması ilə əlaqədar idi. Hazırda isə sosial media paylaşımının azalması, platformaların özlərindən daha çox, istifadəçilərin dəyişən maraqları və sosial media istifadəsinin mənfi təsirlərinə dair artan narahatlıq ilə bağlı ola bilər. Bu səbəbdən, sadəcə bir platformadan digərinə keçməkdən daha mürəkkəb bir hadisə ilə qarşılaşa bilərik. Beləliklə, Z nəslinin paylaşım həvəsindən soyumasının uzunmüddətli nəticələri, əvvəlki texnoloji dövrələrindən fərqlənə bilər. Bu kontekstdə araşdırmaların genişləndirilməsi və bu dəyişikliklərin psixoloji və sosioloji təsirlərinin daha dərindən araşdırılması vacibdir.
Məntiqə əsaslanan bir həll kimi, sosial media platformaları öz alqoritmlərini yenidən nəzərdən keçirməlidirlər. Məqsəd "səthi" paylaşım sayını deyil, məzmun keyfiyyətini və istifadəçi qarşılıqlı əlaqələrini önə çəkməlidir. Məlumat axınını azaldaraq, daha diqqətli və daha dərin əlaqələrə imkan yaradan bir mühit yaradılsın. Bu yolla, sosial medianın "asosial" hala çevrilməsinin qarşısını almaq mümkün ola bilər.
Bu azalmaya qarşı "bezmə"dən əlavə bir yanaşma olaraq, sosial media platformalarının özəlliklərində və təqdim etdikləri məzmun tipində dəyişikliklər etmələrinin vacibliyini qeyd etmək istərdim. Məsələn, daha çox məlumatlı və daha az reklam əsaslı bir təcrübə təqdim etmək, istifadəçilərin özəlliklərinə daha çox nəzarət imkanı vermək və toplum əsaslı daha sıx məzmuna diqqət yetirmək sosial medianın yenidən cəlbedici hala gəlməsinə kömək edə bilər. Belə bir yanaşma, sadəcə istifadəçilərin öz davranışlarını dəyişdirmələrini deyil, platformaların da öz rol və məsuliyyətlərini yenidən qiymətləndirmələrini tələb edir.
Məsələn, daha məqsədyönlü və süzülmüş məzmuna yönəlmiş, daha az yayılma ilə xarakterizə olunan yeni sosial media platformaları yaradıla bilər. Bu platformalar daha çox seçməli, məxfiyyətə yönəlmiş və həddindən artıq rəqabət və müqayisə hissini azaltmağa yönəlmiş dizayna sahib ola bilər. Belə bir yanaşma, insanları yenidən sosial media ilə əlaqələndirməkdə daha effektiv ola bilər, çünki "bezmə" hissini əsasında olan amillərin bir hissəsi həll edilmiş olar. Məqalə bu mümkün həlli araşdırmadan əvvəl bu tendensiyanın səbəblərini daha ətraflı təhlil etməlidir.
Şərh Yaz