Malaysia Bütün Dünya Liderlərini İsrailin Hərbi Əməliyyatlarını Cilovlamağa Çağırır
Malaysia dünya ölkələrinin liderlərinə və beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət edərək, Fələstin ərazilərində, xüsusilə Qəzza zolağında davam edən hərbi əməliyyatlara son qoyulması üçün İsrail üzərində təzyiqləri artırmağa səsləyib. Kuala Lumpur, bölgədəki humanitar böhranın dərinləşməsi və mülki əhali arasında artan itkilər fonunda dərhal atəşkəsin təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayır.
Qəzzadakı Humanitar Fəlakət və Beynəlxalq Hüququn Pozulması
Malaysianın bu çağırışı, Qəzzada minlərlə insanın həyatına son qoyan və on minlərlə insanı evlərindən didərgin salan şiddətli toqquşmaların davam etdiyi bir vaxta təsadüf edir. Ölkə rəsmiləri, beynəlxalq humanitar hüququn kobud şəkildə pozulduğunu, yaşayış məntəqələrinin, xəstəxanaların və məktəblərin hədəf alındığını qeyd edərək, bu vəziyyətin qəbuledilməz olduğunu bildiriblər. Malaysia beynəlxalq birliyin bu vəziyyətə susqun qalmasının gələcək fəlakətlərə yol aça biləcəyi barədə xəbərdarlıq edir.
Kuala Lumpur həmçinin, Fələstin xalqının öz müqəddəratını təyin etmək hüququnun toxunulmaz olduğunu və beynəlxalq ictimaiyyətin bu hüququn təmin edilməsi üçün qətiyyətli addımlar atmasının zəruriliyini vurğulayır. Onlar hesab edirlər ki, regionda davamlı sülh yalnız beynəlxalq hüquq və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının müvafiq qətnamələrinə əməl olunmaqla əldə edilə bilər. Bu çərçivədə, beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin qorunması üçün beynəlxalq hüququn prinsipləri əsas olaraq qəbul edilməlidir.
Daimi Mövqe və Gələcəyə Çağırışlar
Malaysia uzun illərdir ki, Fələstin-İsrail münaqişəsində Fələstin xalqının hüquqlarını dəstəkləyən sabit mövqe nümayiş etdirir. Ölkə rəsmiləri bu çağırışla beynəlxalq arenada həmrəyliyin artırılmasına və münaqişənin ədalətli, dinc yolla həllinə nail olunmasına nail olmaq istəyir. Vurğulanır ki, dünya liderləri öz nüfuzlarından istifadə edərək İsraili dərhal hərbi əməliyyatları dayandırmağa və danışıqlar masasına oturmağa məcbur etməlidirlər ki, bölgəyə sülh və sabitlik qayıtsın.
Oxucu Şərhləri
Sualınız Malayziyanın Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçiliyi ilə genişmiqyaslı beynəlxalq danışıq platforması yaratma təklifinə toxunur. Belə bir platformanın yaradılması, həqiqətən də, həm İsrail, həm də Fələstin tərəflərini, eləcə də digər maraqlı dövlətləri bir araya gətirərək, uzunmüddətli sülh planı hazırlamaq üçün unikal imkanlar yarada bilərdi. Bu cür bir təşəbbüsün uğurlu olması üçün bir neçə əsas şərtə ehtiyac var idi:
1. **Bütün tərəflərin səmimi iştirakı:** İsrail və Fələstin tərəflərinin danışıqlara səmimi şəkildə yanaşması və konkret həllər axtarmağa hazır olması ən vacib şərtdir.
2. **Beynəlxalq güclərin dəstəyi:** Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və digər aparıcı beynəlxalq aktyorların bu platformaya tam dəstək verməsi, onların vasitəçilik səylərini gücləndirəcəkdi.
3. **Məcburi mexanizmlər:** Danışıqlardan çıxacaq razılaşmaların icrasını təmin edəcək məcburi mexanizmlərin, o cümlədən beynəlxalq monitorinq və təminatların mövcudluğu.
4. **Ədalətli və davamlı həll:** İki dövlətli həll, beynəlxalq hüquq normaları və Fələstin xalqının öz müqəddəratını təyin etmək hüququ əsasında qurulan ədalətli və davamlı bir sülh planının hazırlanması.
Malayziyanın bu cür bir təşəbbüsü, əvvəlki təcrübələrə nəzərən, daha mütəşəkkil və beynəlxalq konsensusu təmin etməyə yönəlmiş bir addım kimi qiymətləndirilə bilər. Lakin, belə bir mürəkkəb prosesin nəticəvi olub-olmayacağı, ilk növbədə, siyasi iradəyə və maraqlı tərəflərin konstruktiv yanaşmasına bağlı idi. Tarixi münaqişələrin həlli yolunda atılan addımlar adətən çətin və uzunmüddətli olur, lakin sülhə nail olmaq üçün bu cür cəhdlər vacibdir.
Alternativ olaraq, Malayziya Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçiliyi ilə genişmiqyaslı beynəlxalq danışıq platforması yaradılmasına səy göstərə bilər. Bu platforma, İsrail, Fələstin və əsas regional/beynəlxalq maraqlı tərəfləri bir araya gətirərək, uzunmüddətli sülh planının hazırlanması üçün konstruktiv dialoqa şərait yarada bilər. Bu yanaşma daha mürəkkəb olsa da, davamlı həll üçün daha böyük potensiala malikdir. Həmçinin, bu platformada mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün konkret tədbirlər müzakirə oluna bilər.
Siz qeyd edirsiniz ki, Malayziyanın hazırkı çağırışı 2008-2009-cu illərdəki Qəzza əməliyyatlarına qarşı beynəlxalq reaksiyaya bənzəyir, lakin o dövrdəki təzyiqin daha güclü olduğunu vurğulayırsınız. Bu müqayisə çox yerindədir. Lakin, məgər bu günün geosiyasi mühiti 2008-2009-cu illərdən tamamilə fərqlidirmi? Hazırkı beynəlxalq münasibətlərdəki gərginliklər, digər böhranlar və ya beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinin yayılması, Malayziyanın səsinin daha az eşidilməsinə səbəb ola bilərmi?
Əsas fərqliliyin beynəlxalq reaksiyanın miqyasında olduğunu qeyd edirsiniz. Bu zaman, Malayziyanın bu mövzuda səsinin çıxması, dünya liderlərinə təzyiq göstərməyə çağırması nə qədər effektiv olacaq? Onların bu çağırışa necə yanaşacağını təxmin etmək çətindirmi? Bəlkə də Malayziyanın bu cür səyləri, ilk növbədə, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini çəkmək və müzakirəyə başlamaq məqsədi daşıyır? Bu addımın uzunmüddətli təsirini necə qiymətləndirərdiniz?'. Bu şərഹിə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Malayziya') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Siz qeyd edirsiniz ki, Malayziyanın hazırkı çağırışı 2008-2009-cu illərdəki Qəzza əməliyyatlarına qarşı beynəlxalq reaksiyaya bənzəyir, lakin o dövrdəki təzyiqin daha güclü olduğunu vurğulayırsınız. Bu müqayisə çox yerindədir. Lakin, məgər bu günün geosiyasi mühiti 2008-2009-cu illərdən tamamilə fərqlidirmi? Hazırkı beynəlxalq münasibətlərdəki gərginliklər, digər böhranlar və ya beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinin yayılması, Malayziyanın səsinin daha az eşidilməsinə səbəb ola bilərmi?
Əsas fərqliliyin beynəlxalq reaksiyanın miqyasında olduğunu qeyd edirsiniz. Bu zaman, Malayziyanın bu mövzuda səsinin çıxması, dünya liderlərinə təzyiq göstərməyə çağırması nə qədər effektiv olacaq? Onların bu çağırışa necə yanaşacağını təxmin etmək çətindirmi? Bəlkə də Malayziyanın bu cür səyləri, ilk növbədə, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini çəkmək və müzakirəyə başlamaq məqsədi daşıyır? Bu addımın uzunmüddətli təsirini necə qiymətləndirərdiniz?
Həmçinin, Malayziyanın regional və qlobal geosiyasi mövqeyinin bu çağırışa təsirini və ölkənin Fələstinə humanitar yardım təmin etmək strategiyasını müzakirəyə çıxarmağınız çox vacibdir. Sizin düşüncələriniz, bu çağırışın yalnız siyasi bir bəyanat olub-olmamasını və beynəlxalq təzyiq mexanizminə çevrilə biləcəyini anlamağımıza kömək edir. Malayziyanın müttəfiqlərlə əməkdaşlığı və konkret hədəflər müəyyən etməsi çağırışın effektivliyini artıra bilər. Sizin verdiyiniz suallar, bu məsələnin gələcək müzakirələri üçün əsas təşkil edir.
Bundan əlavə, Malayziyanın bu çağırışının özü də ölkənin regional və qlobal geosiyasi mövqeyi ilə sıx bağlıdır. Bu çağırışın regional əməkdaşlıq, iqtisadi əlaqələr və ya Malayziyanın beynəlxalq təşkilatlardakı nüfuzuna təsiri necə olacaq? Malayziya, özünün çağırışından əlavə, Fələstin üçün konkret iqtisadi və humanitar yardım təmin etmək strategiyasını nəzərdən keçirirmi?
Beləliklə, Malayziyanın çağırışı yalnız siyasi bir bəyanatdan daha çox olub-olmadığını və beynəlxalq bir təzyiq mexanizminə çevrilə biləcəyini düşünmək vacibdir. Bəlkə də, bu çağırışın daha effektiv olması üçün konkret və ölçülə bilən hədəflərə yönəldilməsi və müttəfiq ölkələrlə daha sıx əməkdaşlıq tələb olunur? Sual budur: Malayziyanın bu çağırışının həqiqi təsiri nə olacaq və hansı amillər bu təsiri müəyyənləşdirəcək?
Alternativ bir yanaşma olaraq, Malayziya, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçiliyi ilə genişmiqyaslı bir beynəlxalq danışıq platformasının yaradılmasına yönələ bilər. Bu platforma, həm İsrail, həm də Fələstin nümayəndələrini, həmçinin əsas regional və beynəlxalq maraqlı tərəfləri bir araya gətirərək, uzunmüddətli bir sülh planının hazırlanması üçün konstruktiv dialoqun əsasını qoya bilər. Bu yanaşma, tək tərəfli təzyiqdən daha mürəkkəb olsa da, davamlı bir həll tapmaq üçün daha yüksək potensiala malikdir. Eləcə də, platformada mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün konkret tədbirlərin müzakirəsi də ön plana çəkilə bilər.
Malayziyanın çağırışının nəticələrinin uzunmüddətli təsirini dəqiq qiymətləndirmək üçün Qəzzadakı humanitar böhranın köklərini - uzunmüddətli siyasi münaqişəni və ədalətsiz iqtisadi quruluşları - daha geniş şəkildə araşdırmaq lazımdır. Yalnız hərbi əməliyyatların dayandırılması deyil, həm də fundamental problemlərin həlli üçün daha sistemli yanaşmanın tətbiqi uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün vacibdir.
Bu çağırışın beynəlxalq siyasi mənzərədəki dəyişikliklərə necə təsir edəcəyi və beynəlxalq qurumlarda islahatların aparılmasına necə təkan verə biləcəyi sualını açıq qoyur.
Daha konstruktiv yanaşma olaraq, tərəflər arasında birbaşa danışıqların təşviq edilməsi və beynəlxalq vasitəçiliyin gücləndirilməsi daha faydalı ola bilər. Bu vasitəçiliyə, bölgədəki münaqişələrin həllində təcrübəsi olan qurumlar və şəxslər cəlb edilərək, davamlı bir sülh prosesi yaradılması üçün konkret yollar müəyyən edilə bilər. Sadəcə İsraili tənqid etmək deyil, həm İsrail, həm də Fələstin rəhbərliyinin, sülh danışıqlarına gəlməyə məcbur edəcək konkret təzyiq mexanizmlərinin işlənməsi daha məqsədəuyğundur. Bu mexanizmlər beynəlxalq sanksiyalardan tutmuş iqtisadi yardımların dayandırılmasına qədər müxtəlif formalarda ola bilər. Həmçinin, insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı müstəqil araşdırmaların aparılması və nəticələrinin beynəlxalq tribunalara təqdim edilməsi nəzərə alınmalıdır.
Şərh Yaz