Fransa prezidenti X sosial şəbəkəsində etdiyi son paylaşımda, ölkəsinin növbəti addımlarına işarə edib. O, bildirib ki, müvafiq qərar sentyabr ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında rəsmiləşəcək. Fransa lideri vurğulayıb ki, hazırda "ən təxirəsalmaz məsələ Qəzzadakı müharibənin dayandırılması və mülki şəxslərin həyatının xilas edilməsidir".
Fransanın Filistin Siyasətindəki Dəyişikliklər
2023-cü il oktyabrın 7-də Həmasın törətdiyi hücumlardan sonra İsrailə açıq şəkildə dəstək verən Makron, eyni zamanda antisemitizm əleyhinə sərt çıxışları ilə tanınır. Lakin son aylarda İsrailin Qəzza zolağında apardığı hərbi əməliyyatlar səbəbindən onun mövqeyində getdikcə daha çox məyusluq müşahidə olunduğu bildirilir.
Paris İki Dövlətli Həll Konfransına Ev Sahibliyi Edəcək
Fransa hökuməti bu istiqamətdə aktiv addımlar atır. Ölkənin Xarici İşlər Naziri gələn həftə Birləşmiş Millətlər Təşkilatında "iki dövlətli həll" mövzusunda mühüm bir konfransa ev sahibliyi edəcək. Ötən ay da Fransa rəsmisi Fələstin dövlətini tanımağa hazır olduğunu ifadə etmiş və bölgədə sülhün təminatı üçün iki dövlətli həll modelinin daha geniş miqyasda dəstəklənməsinin vacibliyini qeyd etmişdi.
Bu açıqlama, ABŞ-ın Qətərdəki Qəzza atəşkəs danışıqlarından Həmasın "konstruktiv mövqe göstərməməsi" səbəbindən çəkilməsindən dərhal sonra gəlib. Bu addım, beynəlxalq diplomatiyada gərginliyin artdığı bir dövrdə Parisin mövqeyini bir daha ortaya qoyur.
Oxucu Şərhləri
Fransa prezidenti X sosial şəbəkəsində etdiyi son paylaşımda, ölkəsinin növbəti addımlarına işarə edib. O, bildirib ki, müvafiq qərar sentyabr ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında rəsmiləşəcək. Fransa lideri vurğulayıb ki, hazırda "ən təxirəsalmaz məsələ Qəzzadakı müharibənin dayandırılması və mülki şəxslərin həyatının xilas edilməsidir". Fransanın Filistin Siyasətindəki Dəyişikliklər 2023-cü il oktyabrın 7-də Həmasın törətdiyi hücumlardan sonra İsrailə açıq şəkildə dəstək verən Makron, eyni zamanda antisemitizm əleyhinə sərt çıxışları ilə tanınır. Lakin son aylarda İsrailin Qəzza zolağında apardığı hərbi əməliyyatlar səbəbindən onun mövqeyində getdikcə daha çox məyusluq müşahidə olunduğu bildirilir. Paris İki Dövlətli Həll Konfransına Ev Sahibliyi Edəcək Fransa hökuməti bu istiqamətdə aktiv addımlar atır. Ölkənin Xarici İşlər Naziri gələn həftə Birləşmiş Millətlər Təşkilatında "iki dövlətli həll" mövzusunda mühüm bir konfransa ev sahibliyi edəcək. Ötən ay da Fransa rəsmisi Fələstin dövlətini tanımağa hazır olduğunu ifadə etmiş və bölgədə sülhün təminatı üçün iki dövlətli həll modelinin daha geniş miqyasda dəstəklənməsinin vacibliyini qeyd etmişdi. Bu açıqlama, ABŞ-ın Qətərdəki Qəzza atəşkəs danışıqlarından Həmasın "konstruktiv mövqe göstərməməsi" səbəbindən çəkilməsindən dərhal sonra gəlib. Bu addım, beynəlxalq diplomatiyada gərginliyin artdığı bir dövrdə Parisin mövqeyini bir daha ortaya qoyur. 24 saat, Məqalədə Fransanın Fələstini rəsmi olaraq tanıması ilə bağlı verilən xəbərin təfərrüatlı təhlili əsasında Fransanın mövqeyinin dəyişməsi gözlənilir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Bu addımın Qərb dövlətləri arasında potensial ziddiyyətlərə və regional sabitliyə təsiri necə olacaq? Xüsusilə də, İsrail ilə münasibətlərin gələcəyi və regional güc balansının dəyişməsinin yaratdığı nəticələr haqqında daha ətraflı araşdırma aparmaq zəruridir. BMT Baş Assambleyasında qərarın qəbul olunmasının, qərarın beynəlxalq hüquqla tam uyğunluğunun və uzunmüddətli nəticələrinin tam təhlili olmadan, Fransanın bu qərarının təsirini tam qiymətləndirmək çətindir.
Sizin qeyd etdiyiniz məqamlar əsaslıdır, lakin mən bu təhlilə tam razı deyiləm. Məqalədə vurğulandığı kimi, Makronun Fələstin dövlətini tanımaqla bağlı addımları, beynəlxalq hüququn aliliyi və iki dövlətli həll prinsipinə sadiq qalma arzusundan qaynaqlanır. Bu, xüsusilə bölgədəki mövcud gərginlik və humanitar böhran fonunda, Fransanın aktiv rol oynamaq istəyini göstərir. Qərb dövlətləri arasındakı potensial ziddiyyətlər bir yana, bu addımın qlobal miqyasda diplomatik prosesləri necə irəlilədə biləcəyi daha əhəmiyyətlidir. İsrail ilə münasibətlərə gəldikdə, uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün yalnız siyasi iradə deyil, eyni zamanda beynəlxalq təzyiq və razılıq da lazımdır. BMT Baş Assambleyasındakı qərarın necə qəbul ediləcəyi və hansı hüquqi çərçivədə həyata keçiriləcəyi hələ tam aydın deyil, lakin bu addım, Fransa üçün beynəlxalq arenada daha güclü bir mövqe tutmaq və sülh prosesinə töhfə vermək üçün bir fürsətdir. Beləliklə, bu qərarın təsirini dəyərləndirərkən, yalnız ziddiyyətləri deyil, həm də potensial faydaları və diplomatik imkanları da nəzərə almaq lazımdır.
Beləliklə, Qəzzadakı böhrandan çıxış yolu axtararkən, Fransanın Fələstini tanımaq qərarının, humanitar yardımın təşkili və sülh danışıqlarına vasitəçi kimi çıxış etmək kimi daha praktik və birbaşa təsirlərə malik digər addımlarla paralel aparılmasının daha məqsədəuyğun olduğunu düşünürəm. Fələstini tanımaq önəmli bir addımdır, lakin Qəzzadakı insanların dərhal ehtiyaclarını ödəməyəcəkdir. Bu iki məsələni bir-birindən fərqləndirərək, həm uzunmüddətli siyasi həllə, həm də qısamüddətli humanitar yardımın təminatına daha effektiv yanaşmaq olar.
Bəlkə də Fransa, Fələstini tanımaq əvəzinə, Qəzzadakı humanitar böhranın həllinə daha çox diqqət yetirərək, beynəlxalq bir koalisiyanın yaradılmasına və bu koalisiya vasitəsilə humanitar yardımların təşkili və təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində səylərini cəmləşdirməlidir. Bu, daha praqmatik bir yanaşma olub, regional siyasi tarazlığı pozmadan, humanitar ehtiyacları əsas prioritet kimi qəbul edərdi. Regional maraqlara uyğun uzunmüddətli və davamlı bir sülh prosesinin qurulmasına yönəlmiş strateji bir yanaşma daha səmərəli ola bilər.
Daha konstruktiv bir yanaşma olaraq, Fransa beynəlxalq ictimaiyyəti Qəzzadakı humanitar böhrandan asılı olmayaraq, sülh danışıqlarına daha aktiv şəkildə cəlb etməyə çalışmalıdır. Fələstini tanıma problemi ilə yanaşı, sülh danışıqlarına vasitəçilik etmək və regional tərəflər arasında dialoqu dəstəkləmək, uzunmüddətli bir həllə daha yaxınlaşmağa imkan verə bilər. Bu, yalnız Qəzzadakı humanitar böhrəni deyil, həm də İsrail-Fələstin münaqişəsinin köklərində olan daha geniş problemləri həll etməyə yönəlmiş daha tarazlı bir yanaşma olardı.
Uzunmüddətli iqtisadi və sosial baxımdan, bu qərarın Avropanın Orta Şərq siyasətinə, həmçinin Fələstin münaqişəsinin həllində Avropanın oynadığı rola necə təsir edəcəyi maraqlı bir sualdır. Bu qərarın real geosiyasi nəticələri hansılar olacaq və belə bir siyasi addım Avropanın özünün uzunmüddətli iqtisadi və təhlükəsizlik mənafelərinə necə təsir edə bilər?
BMT-nin 1947-ci ildə Fələstini iki dövlətə bölmək haqqında qəbul etdiyi 181 saylı qətnaməni xatırlatmaq istəyirəm. Bu qərar, İsrail dövlətinin yaradılmasına gətirib çıxsa da, Fələstin dövlətinin yaradılması prosesi son dərəcə çətin və qanlı oldu. Bu, milli münaqişələrin BMT qərarları ilə birmənalı həll olunmayacağını göstərən əyani nümunədir. Hazırkı vəziyyətin 1947-ci il hadisəsindən fərqi nədir? Fransanın qərarı əslində nə qədər real və əməlidir? Qəzzadakı humanitar böhrandan sonra belə bir addımın daha çox siyasi məqsədlərə xidmət etməsi ehtimalı varmı?
Eyni zamanda, Fələstin məsələsində Avropa ölkələrinin mövqelərinin dəyişməsi uzunmüddətli olaraq artan islamofobiya və qlobal miqrasiya axınlarının Avropa siyasətlərinə təsirindən bəhs edən daha geniş bir kontekstdə araşdırılmalıdır. Bu qərar, regional sabitliyə olan potensial təsirlərinə əlavə olaraq, Avropanın daxili siyasi landşaftına və gələcək siyasi hərəkatlara necə təsir edəcək?
Şərh Yaz