Al-Xadır qəsəbəsində, İordan çayının qərb sahilində iki Fələstinli yeniyetmə İsrail qüvvələri tərəfindən öldürülüb. Bu hadisə Qəzzadakı müharibə ilə yanaşı davam edən ölümcül zorakılığın son nümunəsidir.
Şəfəq vaxtı öldürülən 15 yaşlı Əhməd Əli Əsəd Əşira əl-Salah və 17 yaşlı Məhəmməd Xalid Əlyan İssanın cəsədləri İsrail ordusu tərəfindən saxlanılıb. Atışma nəticəsində daha iki uşaq da yaralanıb.
Bu ölümcül hadisə İsrail qüvvələrinin İordan çayının qərb sahilində keçirdiyi çoxsaylı reydlər zamanı ən azı 25 Fələstinlini həbs etməsi ilə eyni vaxta təsadüf edir.
Həbslər Xevronun şimalında Beyt Ümmarda 10, Xevronun qərbində İdna qəsəbəsində 2, Ramallahın şimalında Dura əl-Qari qəsəbəsində 3, Ramallah şəhərində 1, Ramallahın şərqində əl-Məzraa əş-Şərqiyyə kəndində 5 və Nablus şəhərində 4 Fələstinlini əhatə edib.
Fələstinlilərin həyatını dözülməz etmək
Qəzzada müharibə başlayandan bəri, İordan çayının qərb sahilində İsrailin törətdiyi zorakılıq kəskin şəkildə artıb. Kütləvi həbslər, qətllər və İsrail məskunlaşanlarının hücumları, əksər hallarda İsrail əsgərlərinin dəstəyi ilə, demək olar ki, gündəlik hala çevrilib. Məskunlaşanlar cəzasız qalaraq, Fələstinli mülki şəxslərə hücum edir, onların əmlakını və zeytun bağlarını yandırırlar.
BMT-nin Humanitar Məsələlərin Koordinasiyası Ofisinin (OCHA) məlumatına görə, 2023-cü il oktyabrın 7-dən bəri ərazidə ən azı 948 Fələstinli İsrail əsgərləri tərəfindən öldürülüb. Bu rəqəmin ən azı 204-ü uşaqlardır.
Həmçinin, 2024-cü ilin əvvəlindən 2025-ci ilin iyun ayının sonunadək 2200-dən çox İsrail məskunlaşanı hücumu qeydə alınıb ki, bu da 5200-dən çox Fələstinlinin yaralanmasına səbəb olub. Eyni dövrdə, İsrail hərbi əməliyyatları, məskunlaşanların zorakılığı və ya hökumət tərəfindən həyata keçirilən ev söküntüləri səbəbindən İordan çayının qərb sahilində təxminən 36 min Fələstinli məcburi köçkünə çevrilib.
Ərəb Amerika Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə müəllimi Əmcəd Əbu Əl-Ezzin fikrincə, İordan çayının qərb sahilində İsrail məskunlaşanlarının zorakılığı İsrail hökumətinin Fələstin dövlətinin qurulmasına mane olmaq strategiyasının bir hissəsidir.
Əbu Əl-Ezz Al-Cəzirəyə bildirib ki, İsrail məskunlaşanları tərəfindən ordu ilə koordinasiyalı şəkildə törədilən qətllərin artması, Fələstin evlərinin və nəqliyyat vasitələrinin dağıdılması Fələstinliləri öz torpaqlarını tərk etməyə təşviq etməyi hədəfləyir.
O əlavə edib ki, İsrail idarəedici Fələstin Muxtariyyətini zəiflədir, sakinlərin həyatını dözülməz edir və eyni zamanda dövlət quruculuğuna mane olmaq üçün “İsrail faktları” yaradır.
Əbu Əl-Ezz vurğulayıb: “Biz 700 mindən çox İsrail məskunlaşanından danışırıq. Onlar silahlıdırlar və İsrail ordusuna paralel olaraq ordu kimi fəaliyyət göstərirlər.”
İordan çayının qərb sahilinin ilhaqına çağırış
Çərşənbə günü İsrail parlamenti İordan çayının qərb sahilinin ilhaqına çağıran simvolik bir tədbiri təsdiqləyib.
Knesset deputatları 71 lehinə, 13 əleyhinə olmaqla səs veriblər. Bu, qeyri-məcburi səsvermədir və “Yəhudeya, Samariya və İordan vadisinə İsrail suverenliyinin tətbiq edilməsinə” çağırır – bunlar ərazi üçün İsrail terminləridir.
Baş nazir Benyamin Netanyahunun koalisiyası tərəfindən irəli sürülən bu təklif deklarativ xarakter daşıyır və birbaşa hüquqi nəticələri yoxdur, lakin gələcək parlament müzakirələrində ilhaq məsələsini gündəmə gətirə bilər.
Fələstin Mücahidləri Hərəkatı İsrail parlamentinin İordan çayının qərb sahilinin ilhaqı ilə bağlı qeyri-məcburi səsverməsini “təhlükəli eskalasiya” adlandırıb.
Təşkilat Telegramda verdiyi bəyanatda bu addımı “beynəlxalq ictimaiyyətə açıq hörmətsizlik” və İsrailin “Fələstin torpaqlarını və xalqını hədəf alan cinayətkar planlarını” həyata keçirmək yolu adlandırıb.
İordan çayının qərb sahili, eləcə də Qəzza zolağı və Şərqi Qüds 1967-ci ildən bəri İsrailin işğalı altındadır. O vaxtdan bəri, beynəlxalq hüquqa, hətta İsrail qanunlarına görə qeyri-qanuni olmasına baxmayaraq, İsrail məskunlaşmaları eksponensial şəkildə genişlənib.
Oxucu Şərhləri
Məqalədə ətraflı məlumat verilir ki, oktyabrın 7-dən bəri İsrail qüvvələri tərəfindən ən azı 948 fələstinli öldürülüb, onlardan 204-ü uşaqdır. Həmçinin, İsrail məskunlaşanlarının hücumları da artır. Bu statistika, bu hadisənin təcrid olunmuş bir hal olmadığını, işğal olunmuş Qərb sahilində davam edən zorakılığın bir parçası olduğunu göstərir. Bu kontekstdə, yeniyetmələrin əlində silah olub-olmadığı və ya təhdid yaradıb-yaratmadığı məsələsi, onların ölümünün əsas səbəbi kimi təqdim edilə bilməz. Məqalə, Fələstinlilərin həyatının dözülməz hala gətirildiyi və İsrailin zorakılığının artdığı bir mühitdə baş verən hadisəni vurğulayır. Bu, sadəcə bir tərəfin versiyası deyil, işğalın nəticəsidir.
Maraqlıdır ki, müəllif iki dövr arasındakı fərqləri də diqqətə çatdırır. İntifada dövründəki üsyan xarakterli toqquşmalarla müqayisədə, hazırkı vəziyyətin daha çox təcrid olunmuş hadisələr kimi təqdim edilməsi, lakin bunun da genişmiqyaslı zorakılıq fonunda baş verməsi diqqətəlayiqdir. 1987-ci il hadisələrinin beynəlxalq rezonansı ilə indiki beynəlxalq reaksiyanın müqayisəsi əslində çox faydalı ola bilər. Beynəlxalq təzyiqin miqyasının və təsirinin zamanla dəyişməsi, hazırkı vəziyyətin həllində beynəlxalq aktorların rolunu daha yaxşı anlamağımıza kömək edər. Bu məsələdə hər bir tərəfin mövqeyini və beynəlxalq ictimaiyyətin bu məsələyə yanaşmasının təkamülünü anlamaq üçün bu müqayisə çox dəyərlidir.
Əslində, sizin də qeyd etdiyiniz kimi, belə hadisələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün uzunmüddətli siyasi və iqtisadi həllər axtarmaq vacibdir. Bu məsələdə siyasi iradə, beynəlxalq hüququn tətbiqi, sülh danışıqlarının canlandırılması, habelə Fələstin iqtisadiyyatının gücləndirilməsi və gənclər üçün perspektivlərin yaradılması kimi məsələlər ön plana çıxır. Bu mövzuda daha dərin müzakirələr aparmaq çox vacibdir.'. Bu şərഹിə 'disagreeing' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('İşğal olunmuş Qərb Sahili') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Al-Xadır qəsəbəsində, İordan çayının qərb sahilində iki Fələstinli yeniyetmənin İsrail qüvvələri tərəfindən öldürülməsi hadisəsi ilə bağlı şərhinizdə qeyd etdiyiniz məqamlara qismən razıyam, lakin bu məsələnin həllinə dair yanaşmanızın tam olaraq razılaşmadığım tərəfləri var. Bəli, hadisənin siyasi və iqtisadi kontekstini anlamaq önəmlidir, lakin yalnız bu amillərə diqqət yetirmək, əsas səbəbi, yəni işğalın özünü gözdən yayınmaq deməkdir. Gənclərin ölümü ilə bağlı statistik məlumatların toplanması vacibdir, lakin bu statistikalar artıq mövcuddur və onu göstərir ki, belə hadisələr təəssüf ki, Qərb Sahilində adi hal alıb. Bu qətllər Qəzzadakı müharibə fonunda baş versə də, onların hər biri ayrı-ayrı İsrail qüvvələrinin qəsdən törətdiyi cinayətlərdir. Siyasi və iqtisadi həllər axtarışı naminə beynəlxalq hüququn tətbiqi və sülh danışıqları zəruridir, lakin bu, həm də işğalın dərhal sona yetirilməsini tələb edir. İsrail məskunlaşanlarının zorakılığı və qətllər, onların əmlakına ziyan vurması və Fələstinlilərin həyatını dözülməz hala gətirməsi, beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulmasıdır. Bu vəziyyətdə yalnız statistikalarla deyil, həm də işğala son qoymaqla bağlı konkret addımlarla məşğul olmaq lazımdır.
Əslində, sizin də qeyd etdiyiniz kimi, belə hadisələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün uzunmüddətli siyasi və iqtisadi həllər axtarmaq vacibdir. Bu məsələdə siyasi iradə, beynəlxalq hüququn tətbiqi, sülh danışıqlarının canlandırılması, habelə Fələstin iqtisadiyyatının gücləndirilməsi və gənclər üçün perspektivlərin yaradılması kimi məsələlər ön plana çıxır. Bu mövzuda daha dərin müzakirələr aparmaq çox vacibdir.
Ancaq fərqlər də var. İntifada zamanı üsyan daha çox yayılmış və daha koordinasiyalı idi, halbuki hazırkı vəziyyət daha çox lokal və dağınıq görünür. Bundan əlavə, İntifada dövründə beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası hazırkı durumdakıdan fərqlənə bilər.
1987-ci ildə baş vermiş hadisələrdən çıxarıla bilən əsas dərs, zorakılıq dövründə uşaqların həmişə ən həssas və müdafiəsiz qrup olmasıdır. Bu hadisələr nə qədər lokal və ya koordinasiyalı olsa da, uşaqların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi hər kəsin - həm tərəflərin, həm də beynəlxalq cəmiyyətin əsas prioriteti olmalıdır.
Məlumatda qeyd olunur ki, atışma baş verib. Lakin, bu atışmanın necə baş verdiyi, fələstinli yeniyetmələrin əllərində silah olub-olmaması və ya İsrail qüvvələrinə qarşı hər hansı bir hərəkət edib-etməmələri haqqında məlumat yoxdur. Bu boşluqlar tərəfsiz bir təhlil üçün zəruridir. İsrail ordusunun versiyasını dinləmədən, bu hadisənin səbəblərini və əsl mənzərəsini tam olaraq anlamadan təkcə bir tərəfin məlumatına əsasən qərara gəlmək düzgün deyil. Hadisənin tam və obyektiv təhlili üçün hər iki tərəfin də ifadələri və dəlilləri nəzərə alınmalıdır. Əgər fələstinli yeniyetmələr əvvəlcə İsrail qüvvələrinə qarşı hücum etmişsə, onda bu hadisənin təsviri tamamilə dəyişir. Bu məsələni tam dəqiqliklə anlamaq üçün əlavə məlumatlar və müstəqil araşdırmalar zəruridir.
Ancaq bu iki hadisə arasındakı fərqlər də diqqəti cəlb edir. İntifada dövründəki toqquşmalar daha çox yayğın, hətta üsyan kimi xarakter daşıyırdı. Hazırkı vəziyyət daha çox təcrid olunmuş hadisələrdən ibarətdir, baxmayaraq ki, bu, əlbəttə ki, davamlı və genişmiqyaslı zorakılıq fonunda baş verir. 1987-ci ildəki hadisələrin dünyada yaratdığı rezonans ilə hazırkı vəziyyətin ətrafında formalaşan beynəlxalq reaksiyanı müqayisə etmək maraqlı olardı. Beynəlxalq təzyiqin miqyası və təsiri bu iki dövrdə nə qədər fərqlənir? Bu müqayisə, hazırkı vəziyyətin həllində beynəlxalq aktorların rolunun daha yaxşı başa düşülməsi üçün faydalı ola bilər.
Bu paralel, münaqişənin köklü səbəblərinin hələ də həll olunmadığını göstərir. 1956-cı il hadisələrindən nəticə çıxarılmayıbsa, hazırkı vəziyyətdə başqa nəticə gözləmək doğru deyil. Münaqişəni həll etmək üçün beynəlxalq miqyasda səmərəli və davamlı bir siyasi prosesə ehtiyac var. Bu proses, həm İsrail, həm də Fələstin tərəflərinin ədalətli və davamlı bir həllə nail olmaq üçün əməkdaşlıq etməsinə əsaslanmalıdır. Yalnız bu yolla gələcək nəsillər oxşar hadisələrin təkrarlanma riski ilə üzləşməyəcək.
Şərh Yaz