Dohadan 30 kilometr cənub-qərbdə yerləşən hava bazası, ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) əsas idarəetmə mərkəzi kimi strateji əhəmiyyətə malikdir. Bu baza, eyni zamanda ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki ən böyük hərbi bazası hesab olunur. Keçmiş adı Twitter olan X platformasında yayılan görüntülər Dohanın səmasında Patriot hava hücumundan müdafiə sistemlərinin maneə füzələrinin izlərini nümayiş etdirərək onların təsirli fəaliyyətini vurğuladı.
2022-ci il məlumatlarına əsasən, burada təxminən 8 min ABŞ hərbi qulluqçusu xidmət edir. Bazada 100-dən çox döyüş təyyarəsi, nəqliyyat təyyarəsi və kəşfiyyat təyyarəsi yerləşdirilə bilər. Bazada milyardlarla dollar investisiya hesabına tikilmiş müasir sığınacaqlar, radarlar, komandanlıq mərkəzləri və yanacaq saxlama anbarları mövcuddur. Qatardakı baza 1996-cı ildə tikilməyə başlanmış və 2003-cü ildə ABŞ-ın İraq işğalı zamanı əməliyyatların mərkəzinə çevrilmişdir.
İranın ABŞ Bazasına Hücumu Barədə Bilinənlər
İran hücumu 'Fəth Müjdəsi' adlandırıb. ABŞ rəsmilərinin məlumatına görə, İran qısa və orta mənzilli ballistik füzələr atıb. Bir raket bazanın yaxınlığındakı bir binaya dəyib, lakin hərbi aktivlərə zərər dəyməyib. ABŞ-ın sabiq prezidenti Donald Tramp bildirib ki, Amerika bazasına atılan 14 raketdən 13-ü sistemlər tərəfindən zərərsizləşdirilib, digər 1-i isə başqa istiqamətə yönəldiyi üçün toxunulmayıb.
Hər Bir İran Raketinə Qarşı 2-3 Maneə Füzəsi Atıldı
Əl Udeydə edilən hücum zamanı operatorlar hər bir daxil olan raketə qarşı 2-3 maneə füzəsi ataraq "uğur şansını" artırıblar. Radar erkən aşkarlama həyata keçirib və ABŞ peyklərindən gələn xəbərdarlıqlarla sistem fəallaşdırılıb. Maneə füzələri radarın bələdçiliyi ilə yüksək sürətlə hədəfə dəyərək zərəri minimuma endirib. Regional radarlarla inteqrasiya olunmuş sistem hədəfləri sürətlə izləyə bilib. Lakin hipersonik və ya yüksək manevr qabiliyyətinə malik raketlər kimi yeni təhdidlərdə çətinliklər yarana bilər. Bu cür təhdidlər üçün təkmilləşdirilmiş alqoritmlər tələb olunur.
Bulgarian Military təhlilinə əsasən, Patriot PAC-3 MSE modeli, xüsusilə İranın Fattah 110 kimi proqnozlaşdırılan trayektoriyalara malik raketlərinə qarşı yüksək dəqiqlik təmin edir. Lakin Ukraynadakı müharibədə yüksək manevr qabiliyyətli Rus "İskander-M" raketləri Patriot sistemləri üçün çətinlik yaratmışdı. Bu isə oxşar risklərin İran üçün də keçərli ola biləcəyini düşündürür. Bu sistemlər, xüsusilə Əl Udeyd kimi həyati əhəmiyyətli hərbi bazaların mühafizəsi üçün kritik əvəzolunmaz vasitə sayılır.
Bazadakı Uçuş Zolaqları Boşaldıldı
Keçən həftə, ABŞ-ın İrandakı nüvə obyektlərinə hücumundan dərhal əvvəl, bazanın uçuş zolaqlarında adətən görünən nəqliyyat təyyarələri, döyüş təyyarələri və pilotsuz uçuş aparatları (PUA) təxliyə edilib. Planet Labs PBC tərəfindən iyunun 18-də çəkilmiş və Associated Press tərəfindən təhlil edilmiş peyk şəkillərində bazanın uçuş zolağının demək olar ki, tamamilə boş olduğu müşahidə olunub. ABŞ ordusu bu dəyişikliyi rəsmi olaraq təsdiqləməyib. Lakin oxşar şəkildə, Bəhreyndəki ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 5-ci Donanmasına məxsus açıq dəniz gəmilərinin də səpələnmiş vəziyyətdə yerləşdirildiyi bildirilib. Bu cür səpələnmələr hücum zamanı təyyarələrin və gəmilərin eyni anda məhv olmasının qarşısını almaq üçün tətbiq edilən tipik hərbi strategiyadır.
Oxucu Şərhləri
Əl-Udeydəki hücum zamanı hər bir iran raketinə qarşı 2-3 maneə füzəsinin istifadə edilməsi, "uğur şansını" artırmağa yönəldiyi halda, bu, sistemin özünün bir qüsuru deyil, müdafiə strategiyasının bir hissəsidir. Lakin, qeyd etdiyiniz kimi, bu cür tədbirlər belə, hipersonik və ya yüksək manevr qabiliyyətinə malik raketlər qarşısında çətinliklər yarada bilər və bu vəziyyətdə təkmilləşdirilmiş alqoritmlər tələb olunur.
Daha dəqiq məlumatlar olmadan, Patriot sistemlərinin regional sabitliyə təsiri barədə yekun qənaətə gəlmək çətindir. Müdafiə sistemlərinin texnoloji üstünlüyü ilə yanaşı, insan amili, təlim səviyyəsi və lojistik dəstəyin də rolu böyükdür və bu məqamların hamısı nəzərə alınmalıdır.
Əl-Udeydəki hücum zamanı hər bir iran raketinə qarşı 2-3 maneə füzəsinin istifadə edilməsi, "uğur şansını" artırmaq məqsədi daşısa da, bu, sistemin qüsuru deyil, müdafiə strategiyasının bir hissəsidir. Lakin bu cür tədbirlər belə, hipersonik və ya yüksək manevr qabiliyyətinə malik raketlər qarşısında çətinliklər yarada bilər. Bunun üçün təkmilləşdirilmiş alqoritmlərə ehtiyac duyulur.
Daha ətraflı və dəqiq məlumat olmadan, Patriot sistemlərinin regional sabitliyə təsiri barədə yekun qənaətə gəlmək çətindir. Müdafiə sistemlərinin texnoloji üstünlüyü qədər, insan faktoru, təlim səviyyəsi və lojistik dəstəyin də rolu mühümdür. Bu məqamların hamısı nəzərə alınmalıdır.
Amma bir şeyi də unutmayaq ki, bu hadisələr regional sabitliyin "bir az sarsıntı keçirməsi" kimi də yozula bilər. Gələn dəfə bu cür gərginliklər yaşananda, diplomatların masasının üzərindəki kahvə soyuyana qədər nələrin müzakirə olunduğunu təsəvvür etmək çətindir. Bəlkə də belə vaxtlarda daha çox "mədəniyyət tədbirləri" təşkil etmək lazımdır ki, hər kəs silah yerinə rəqs etməyə başlasın. Kim bilir, bəlkə də belə bir plan işə yarayar!
Müəllifin qeyd etdiyi kimi, **bu hadisənin İran-Qərb gərginliyi ilə əlaqəli olması və bunun regional sabitlik və iqtisadi inkişafa təsiri ilə bağlı arqumenti diqqətəlayiqdir**. Əslində, bu cür hərbi gərginliklər yalnız diplomatik əlaqələrə deyil, həm də investisiya mühitinə və ticarətə də təsir edə bilər. Bu baxımdan, gələcək qarşıdurmaların qarşısını almaq üçün yeni diplomatik və ya iqtisadi həll yollarının axtarılması da məntiqlidir.
Bununla belə, Patriot sistemlərinin effektivliyini tam olaraq qiymətləndirmək üçün daha çox texniki detallar və ətraflı məlumat lazım ola bilər. Bəzən "maneə füzələri"nin effektivliyi hücum edən raketin növündən, sürətindən və manevr qabiliyyətindən asılı ola bilər. Hipersonik və ya yüksək manevr qabiliyyətinə malik raketlərə qarşı bu sistemlərin tamamilə səmərəli olub-olmadığı barədə daha ətraflı təhlil vacibdir.
Daha geniş bir kontekstdə, bu hadisə İran ilə Qərb arasında artan gərginliyin bir əlaməti olaraq qəbul edilə bilər. Bu gərginlik regional sabitliyi ciddi şəkildə təhdid edərək artan hərbi xərclərə və insan kapitalının hərbi sahəyə yönləndirilməsinə gətirib çıxarır. Bu da iqtisadi inkişafın əngəllənməsinə, sosial ədalətsizliyə və hətta regional müharibələrə səbəb ola bilər.
Belə bir qarşıdurma mühitinin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirlərinin dəqiq hesablanması mümkün deyil, amma yaxın gələcəkdə bu məsələni həll etmək üçün hansı yeni diplomatik və ya iqtisadi mexanizmlərə ehtiyac olacaq?
Şərh Yaz