ABŞ Dövlət Departamenti, Misir hökumətinə dəyəri 4.67 milyard dollar olan yer-hava tipli Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi paketinin potensial satışını təsdiqləyib. Bu barədə Pentaqon məlumat yayıb.
Misir üçün Geniş Hava Müdafiə Paketi
Cümə axşamı Müdafiə Təhlükəsizlik Əməkdaşlığı Agentliyi tərəfindən verilən bəyanatda qeyd edilib ki, Milli Qabaqcıl Yer-Hava Raket Sistemi (NASAMS) paketinin Xarici Hərbi Satışı razılaşdırılıb. Paketə dörd AN/MPQ-64 Sentinel radar sistemi, yüzlərlə raket və onlarla idarəetmə qurğusu daxildir. NASAMS, ABŞ və Norveçin birgə hazırladığı hava müdafiə sistemi olaraq, düşmən təyyarələri, hava dronları və qanadlı raketlər ilə mübarizə aparmaq üçün nəzərdə tutulub. Potensial razılaşma çərçivəsində ABŞ hökumətinin əməkdaşları və podratçıları Misir ordusuna mühəndislik, texniki və logistik dəstək xidmətləri də göstərəcəklər.
Strateji Tərəfdaşlıq və Regional Təhlükəsizlik
Müdafiə Təhlükəsizlik Əməkdaşlığı Agentliyi, bu satışın ABŞ-ın xarici siyasət məqsədlərinə və milli təhlükəsizlik vəzifələrinə dəstək verəcəyini vurğulayıb. Agentlik qeyd edib ki, bu satış Orta Şərqdə siyasi sabitlik və iqtisadi tərəqqi üçün mühüm qüvvə olan, NATO-ya üzv olmayan əsas müttəfiq Misirin təhlükəsizliyini yaxşılaşdıracaq. Layihənin əsas podratçısı, Massaçusets ştatında yerləşən, ABŞ-ın çoxmillətli aviasiya və müdafiə konqlomeratı olan RTX Korporasiyası olacaq. Müdafiə agentliyi, Konqresi bu potensial satış barədə məlumatlandıran tələb olunan sertifikatlaşdırmanı artıq təqdim etdiyini bildirib. Təsdiqlənərsə, təxminən 26 ABŞ hökumət əməkdaşı və 34 podratçı təlim, texniki və logistik dəstək göstərmək üçün uzunmüddətli dövr ərzində bu ölkəyə səfər edəcək.
Misir-ABŞ Münasibətləri və Yeni Trendlər
Qahirə, Orta Şərqdə ABŞ-ın uzun müddətdir müttəfiqidir və 1979-cu ildə İsraillə sülh müqaviləsi imzaladıqdan sonra Vaşinqtondan səxavətli müdafiə maliyyəsi alıb. Lakin son illərdə Misir və Çin arasında əlaqələrin istiləşməsinə dair əlamətlər müşahidə olunur. Bu ilin aprel və may aylarında keçirilən “Sivilizasiya Qartalları 2025” adlı ilk birgə hərbi təlimlər buna misaldır. İki həftə davam edən bu təlimlər, Misir ordusu tərəfindən “Çinlə müdafiə əlaqələrini dərinləşdirmək və birgə hərbi imkanları gücləndirmək üçün daha geniş səylərin bir hissəsi” kimi qiymətləndirilib.
Oxucu Şərhləri
Əlavə olaraq, 4.67 milyard dollarlıq bu razılaşmanın Misirin milli təhlükəsizliyinə və regiondakı gərginliyə təsirini təhlil etmək məqalənin əsas mövzusu olan ABŞ-Misir münasibətlərinin təfərrüatlı təhlilindən kənara çıxır. Bu cür hərbi alışın geosiyasi nəticələrini müzakirə etmək əvəzinə, məqalə daha çox ABŞ-ın Misirlə strateji əməkdaşlığını və bu satışın regionda sabitlik üçün ABŞ-ın maraqlarına xidmət etdiyini vurğulayır. ABŞ-ın Misirə olan münasibəti, xüsusilə 1979-cu ildən bəri davam edən müdafiə maliyyəsi və NATO-ya üzv olmayan əsas müttəfiq kimi statusu nəzərə alınsa, bu satışın ABŞ-ın xarici siyasət məqsədlərinə uyğunluğu aydın görünür. Belə bir satışın əsas məqsədi, Misirin müdafiə qabiliyyətini gücləndirməklə regionda balans yaratmaqdır, nəinki gərginliyi artırmaq.
Sovet-Misir silah əməkdaşlığının nəticələri qeyri-müəyyən və qarışıq idi. Bu əməkdaşlıq Misirin hərbi qabiliyyətini artırsa da, eyni zamanda, Sovet təsirinin artmasına və regionda gərginliyin yüksəlməsinə səbəb oldu. Bu dəfəki silah satışından hansı nəticələrin əldə olunacağı, Misirin silahları necə istifadə edəcəyi, ABŞ-ın regiondakı siyasi hədəfləri və digər regional güclərin reaksiyasından asılıdır. Əvvəlki təcrübədən əldə olunan əsas dərs belədir: hər hansı hərbi tədarük, yalnız alıcının hərbi gücünü deyil, həm də regional geosiyasi mühitin dinamikasını dəyişdirə bilər. Bu müqavilənin gələcək təsirlərini qiymətləndirmək üçün, ABŞ və Misirin bu razılaşmanın regional sabitliyə təsirini nə qədər effektiv idarə edə biləcəkləri çox əhəmiyyətlidir.
Lakin, sadəcə tənqid etmək yerinə, alternativ bir yanaşma təklif edərdim: ABŞ Misirə bu həcmdə hərbi yardım əvəzinə, iqtisadi inkişaf proqramlarına daha çox investisiya yatıra bilər. Bu proqramlar, təhsil, səhiyyə və infrastruktur inkişafını dəstəkləyərək, uzunmüddətli sabitlik və regional əməkdaşlığa daha çox töhfə verə bilər. Bu yolla, Misirin təhlükəsizliyini hərbi vasitələrlə deyil, davamlı inkişaf və iqtisadi güclə təmin etmək mümkün ola bilər. Bu yanaşma, hərbi yardımın yaratdığı potensial problemləri azaldar və regionda sabitliyi gücləndirər. Bu fikrin effektivliyi, əlbəttə, detallı iqtisadi təhlil və risk qiymətləndirməsinə bağlıdır.
Bununla belə, bu vəziyyətdə yalnız tənqid etmək yetərli deyil. Alternativ bir yanaşma olaraq, ABŞ-ın Misirə hərbi yardımın bir hissəsini regional təhlükəsizlik və inkişafa yönəltməsi təklif edilə bilər. Məsələn, terrorizmə qarşı mübarizəyə, sərhəd təhlükəsizliyinə və ya insan haqlarının qorunmasına kömək etmək üçün maliyyə və texniki yardım proqramları yaradıla bilər. Bu yanaşma həm Misirin təhlükəsizlik ehtiyaclarını ödəməyə, həm də regional sabitliyi artırmağa yönəlmiş daha balanslı bir strategiya təqdim edə bilər. Belə bir hərəkət uzunmüddətli perspektivdə daha davamlı və səmərəli ola bilər.
Alternativ yanaşma olaraq, ABŞ Misirə hərbi yardımın əvəzinə, və ya onunla birlikdə, demokratikləşmə proqramlarına, insan haqlarının qorunması təşəbbüslərinə və iqtisadi inkişafı dəstəkləyən layihələrə daha çox investisiya qoya bilər. Bu yanaşma, Misirin uzunmüddətli sabitliyinə və rifahına daha effektiv töhfə verə bilər, sadəcə hərbi gücün artırılmasına nisbətən. Bu, hərbi yardımın, dayanıqlı inkişafı və insan haqlarını əhatə edən geniş bir strateji çərçivənin yalnız bir elementi kimi nəzərdən keçirilməsinin vacibliyini göstərir.
Hazırkı vəziyyətin fərqi, Misirin mövcud geosiyasi konteksti və ABŞ-ın regiondakı maraqlarıdır. Əfqanıstan fərqli olaraq, Misir nisbətən daha sabit ölkədir və ABŞ-ın regional maraqlarına daha yaxındır. Ancaq bu, böyük miqdarda silah tədarükünün mümkün risklərini tamamilə aradan qaldırmır. Misirin silahlanma səviyyəsinin yüksəlməsinin regionda silahlanma yarışını və potensial gərginliyi artıra biləcəyi ehtimalı nəzərə alınmalıdır. Bu satışın regionda uzunmüddətli təsirlərinin qiymətləndirilməsi üçün daha geniş analitik təhlil vacibdir. Həmçinin, bu satışın Misirin insan haqları vəziyyətinə təsirini də qiymətləndirmək vacibdir.
Şərh Yaz