Dünyanın en önde gelen ekonomileri, şu sıralar gözünü Afrika’ya çevirmiş durumda. Çin, Fransa ve Rusya, kadim kıta üzerindeki etkilerini artırmaya çalışırken ABD ise Donald Trump döneminde büyüyen diplomatik mesafeyi kapatmak istiyor. Bu sebeple Beyaz Saray, 40’tan fazla Afrikalı lideri ağırlamakta. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, zirvenin amacının Afrika’ya Çin ve Rusya gibi güçlere alternatif olarak ABD’yi göstermek olmadığını söylese de gözlemciler ve uzmanlar bunun kaçınılmaz olduğunu öne sürüyor. Peki gerçekten bu dev zirvenin amacı ne?
Bir süredir ABD dışında pek çok ülke, Afrika’ya yatırımları büyütmek için çeşitli girişimlerde bulunuyor. Bu somut gelişmeler, Afrika liderlerinin ABD ziyaretindeki arayışlarını net bir çizgiye yerleştiriyor: “Afrikalı liderler somut sonuçlar ve aynı zamanda daha fazla jeopolitik etki arıyorlar.”
Hatta Senegal Devlet Başkanı Macky Sall çok açık konuşuyor ve “Elbette, biraz paraya ihtiyacımız olacak ancak önce Afrikalılarla bir çalışma isteği görmeliyiz” diyor. Beyaz Saray, Afrika’ya 55 milyon dolarlık bir yardım taahhüt etti, bir Beyaz Saray yetkilisi ise The New York Times’a bilgi verirken Başkan Biden’ın Afrika Birliği için G20’de kalıcı bir yer açmak adına çalışmalarda bulunacağını dile getirdi.
Afrika Birliği’ne de başkanlık eden Senegal Devlet Başkanı Sall ise “Dünyanın kaderine karar verirken Afrika’ya daha fazla yer verilmeli” ifadelerini kullanmakta.
Güney Afrika Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde görev yapan kıdemli araştırmacı Gustavo de Carvalho, “Kıtanın, tamamen Rusya ve Çin’in ilerleyişine karşı koymak için bir tiyatro sahnesi olduğunu düşünürsek pek çoğumuz için odak noktası olmadığımız çok açık” ifadelerini kullanıyor.
Sekiz yıl sonra gerçekleşen ilk ABD-Afrika Liderler Zirvesi’nde gıda güvenliği, kalkınma, Covid-19 salgını, sağlık hizmetleri, güvenlik ve iklim değişikliği gibi konuların ele alınması planlanıyor. Özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Afrika’daki gıda kıtlığını şiddetlendirirken Covid-19 da tedarik zincirlerini bozmuştu.
Ancak hatırlanacağı üzere Donald Trump, başkanlığı döneminde Afrika ülkeleri dahil olmak üzere pek çok üçüncü dünya ülkesini büyük ölçüde görmezden gelmiş hatta zaman zaman küçümseyici ifadeler kullanmaktan geri durmamıştı. Başkan Biden, söz konusu büyük konuların kararlılıkla ele alınacağının altını çizerken zarar görmüş ilişkileri de onarmayı planladıklarını ifade ediyor.
Yine de Afrika’nın bir jeopolitik rekabet alanına dönüştüğü de aşikar. Rusya’nın askeri, Çin’in ise mali olarak bölgede tahakküm kurma çabalarına ABD’nin karşılık vermeye çalıştığı düşünülüyor. ABD’li diplomatlar, zirvenin hedefinin Çin’le rekabet olduğu gibi bir algının oluşmasını istemiyorlar. Fakat gerçek bu gibi… ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çin’in ABD’nin en büyük uzun vadeli rakibi ve dünya çapında “Amerikan gücünü gasp etmeye çalışacak yetenek ve kaynaklara sahip tek ülke” olduğunu söylüyor.
Blinken ağustos ayında Güney Afrika’da düzenlediği basın toplantısında yönetimin Afrika stratejisinin Çin ve Rusya ile rekabete dayalı olmadığını söylese de aynı gün Joe Biden, Sahra-altı Afrika stratejisine ilişkin yayınlanan bir Beyaz Saray belgesinde “açık toplumları güçlendirme çabalarının kısmen Çin, Rusya ve ‘diğer yabancı aktörlerin’ zararlı faaliyetlerine karşı koyma amaçlı” olduğunu belirtiyordu.
