İnternette ifade özgürlüğü ve bu özgürlüğün sınırları uzun yıllardır konuşulan ve pek çok ülkenin farklı yaklaşımlar benimsediği, tartışmalı bir konu. Çin bu noktada kullandığı kontrol ve denetleme araçlarıyla sert bir çizgide duruyor. Silinen gönderiler, yorumlar, hesapların askıya alınması, engellenen anahtar kelimeler ve otoritenin belirlediği çizginin aşılmasıyla tutuklamalar da yaşanmakta.
Bu araçlara bir yenisi eklenmiş durumda: Sosyal medya kullanıcılarının konumlarını gönderilerin altında göstermek.
Yetkililer, otomatik olarak görüntülenen konum etiketlerinin Çin’i siyasi ve toplumsal açıdan istikrarsızlaştırmaya yönelik denizaşırı dezenformasyon kampanyalarının ortaya çıkarılmasına yardımcı olacağını söylüyor. Pratikte ise durum farklı.
Bu uygulamayla, ulusal bağlılıklar ile ilişkilendirilmeye başlayan “online çatışma” ortamında yeterince vatansever görülmeyen bazı Çin vatandaşlarının hedef gösterilmesi oldukça kolay bir hale gelmekte. Örneğin Çin’in bazı bölgelerinde uygulanan karantinaları aceleci bulan ve bunun gıda kıtlığını tetiklediğini söyleyenler, milliyetçi duyguları manipüle etmeye çalışan troll ordusu tarafından “bencil” ve “hain” ilan ediliyor. Tayvan ve Hong Kong yakın kıyı bölgesinde yaşayıp hükümeti eleştiren kişiler ise aynı ekip tarafından “ayrılıkçı” ve “dolandırıcı” olarak nitelendirilmekte.
Bir kullanıcının internet protokolü adresi yani IP adresine erişimle konumunun belirlendiği uygulama, ilk olarak yetkililerin Batı propagandasıyla manipüle edildiğini öne sürdükleri konu olan Rusya-Ukrayna savaşı hakkında yapılan paylaşımlar için kullanıldı.
Buna rağmen Çin’in bazı bölgelerinde hayatı adeta durduran Covid-19 karantinalarına karşı artan çevrimiçi öfke dikkat çekiyor. Pekin Dış Çalışmalar Üniversitesi’nden emekli gazetecilik ve iletişim profesörü Prof. Zhan Jiang uygulanan stratejinin eleştirileri dağıtmak ve daha “tek tip” bir çevrimiçi ortam oluşturmak olduğunu ifade ediyor.
Konumu gizleyen sanal bir özel ağ veya VPN kullanmak ise her zaman çözüm değil. Zira yurtdışından çevrimiçi oluyor gibi görünenlere “provokatör” ve “casus” muamelesi yapılıyor. Şikayetler üzerine bu kişiler “topluluk düzenlemelerini ihlal ettikleri gerekçesiyle” platformlardan atılıyor.
Almanya’da yaşayan Çinli bir üniversite öğrencisi olan Blau Wang, troller tarafından bir casus olarak rapor edilmekten ve Çin’in Twitter’ı olarak tanımlayabileceğimiz Weibo’dan ‘ban’lanmaktan korktuğunu dile getiriyor. Eleştirel görüşler yayınlamaktan kaçındığını söyleyen Wang şöyle konuşmakta:
“Bir süredir hiçbir şey paylaşmadım. Atmosfer yabancı kullanıcılara saldırmaya yönelik.”
Bu içi boş bir endişe değil zira bir milyonu aşkın takipçisi bulunan milliyetçi grup Li Yi Bar, yabancı IP adresine sahip düzinelerce kullanıcıya ait bilgileri halka açık bir şekilde yayınladı.
