“İlham Aliyev dengeli politikayı reddetti”
Siyasi Yönetim Enstitüsü Başkanı Azer Kasımlı, haftanın sosyo-politik süreçleri, tutuklamalar ve seçimlerine ilişkin gündeme gelen soruları Meydan TV’de açıkladı.
– Azer Bey, Azerbaycan’ın son 30 yıllık siyasi tarihinde tutuklamalar genellikle seçimden sonra oluyordu, bu sefer tam tersi oldu. Sebepleri neler, Rusya-Batı faktörü var mı?
– Kesinlikle doğru. Ancak son dönemdeki tutuklamalar sadece seçimle ilgili değil. Azerbaycan’da tutuklamalar ne zaman oldu? Birincisi Haydar Aliyev’in iktidara gelmesinden sonra, seçimden önce ve kısmen seçimden sonra. O yıllarda ilk olarak siyasetçiler tutuklandı. 2003 yılında İlham Aliyev’in iktidara gelmesinin ardından tutuklamalar seçimin hemen ardından başladı. Bundan 20 yıl önce bile siyasetçiler tutuklanıyordu. Doğru, büyük bir süreç olduğu için kamuoyunun tanımadığı kişiler de dahil olmak üzere pek çok kişi tutuklandı. Ne siyasetçiydi, ne gazeteci, ne de sivil toplum temsilcisi. Mevcut tutuklama dalgasının seçimle hiçbir ilgisi yok.
– Peki bu tutuklamaların perde arkasında ne var?
– Perde arkasındaki nedenler jeopolitiktir. Azerbaycan hükümeti tercihini Rusya’dan yana yaptı. Elbette bu tercih bir gecede olmadı, yavaş yavaş bu noktaya geldi.
– Söyledikleriniz bilgi sonucu mu yoksa olasılık mı?
– Elbette bunlar ihtimaller ve gidişatı bu yönde görüyorum. Ayrıca bir konuyu da hatırladım: Bir önceki baskı dalgası 2013’te yaşanmıştı. Sonra sivil toplum temsilcilerini, gazetecileri tutukladılar…
– Daha doğrusu 2011’de…
– Evet. Dünya o yıl ne verdi?
– “Arap Baharı…”
– Hayır, Azerbaycan Ortaklık Anlaşmasını imzalamanın eşiğindeydi. O dönemde Batı ve Rusya İlham Aliyev ile görüşüyordu, baskı vardı. 2014 yılında “Meydan hareketi” ve Kırım’ın işgali gerçekleşti.
– İlham Aliyev geçtiğimiz günlerde Azerbaycan’ın Avrupa Birliği üyeliğini hedeflemediğini belirtmişti…
– Tabii ki nişan almadı. Ama Azerbaycan şu anda 2014 yılında Doğu Ortaklığı Programının üyesiydi. Bu programın bir sonraki aşaması Ortaklık Anlaşmasının imzalanmasıydı. Doğu Ortaklığı Programına üye olan Azerbaycan, gelecekte Avrupa Birliği’ne katılmayı hedefliyordu. Bunu belgelerinde de belirtmişti.
– Bugün resmi Bakü’ye Doğu Ortaklığı Programı konusunda Batı’dan herhangi bir baskı geliyor mu?
– HAYIR.
– Peki tutuklamalar neden başladı?
– Çünkü yetkililer jeopolitik bir tercih yaptı ve tutuklamalar da bununla bağlantılı. Sadece tutuklamalar değil, gerici yasalar ve bu yönde atılan adımlar da genel tablonun bir parçasıydı.
– Şöyle bir karşılaştırma yapalım: Gürcistan’da Rusya yanlısı bir hükümet olmasına rağmen Avrupa Birliği’ne aday ilan edildiler. Bu sahneyi nasıl açıklarsınız?
– Gürcistan seçimini uzun zaman önce yaptı. Mikheil Saakaşvili’den sonra Bidzina Ivanishvili iktidara geldi ancak uzun süre iktidarda kalmasa da oligarşik bir sistem kurarak süreci kendisi yönetti. Ancak Gürcistan muhalefetinin kaynakları Azerbaycan’ınkinden farklı. Ayrıca Gürcistan Batı’ya doğru yumuşak bir yol izlese de bu arada zikzaklar da vardı. Ancak tüm bunlara rağmen genel eğilim Avrupa Birliği’ne doğru.
– Önceki sorumu farklı bir şekilde tekrar soruyorum: Son tutuklamalarda Rusya-Batı faktörü var mı?
– Elbette. İlham Aliyev bugüne kadar dengeli bir dış politika uyguladı…
– Bu politikadan şimdiden vazgeçildi mi?
– Evet. Hatta şunu da söyleyebilirim: Denge politikası yürütemiyor.
– Yürüyemiyor musun ya da yürümek istemiyor musun?
– Yürüyemiyor.
– “İlham Aliyev’in alternatifi yoktur” tezinin sıklıkla tekrarlandığı bir dönemde hükümet neden bu kadar sert davranıyor?
– İlham Aliyev’in alternatifi yoksa, Karabağ zaferinden sonra tüm kaynakları elinde yoğunlaştırmışsa, propagandacılarının söylediği gibi, reytingi yüksekse, meşruiyet kazanmışsa neden seçime acele ediyor? ? Demokratik seçimler istemiyor musunuz?
– Ben de aynı soruya geliyorum: Erken seçimler hangi zorunluluktan bu kadar aniden ortaya çıktı?
– Hükümetin Batı ile Rusya arasında sıkışıp kaldığını düşünüyorum. Aliyev zaman kazanmak için 7 Şubat’ta erken seçim ilan etti, başka bir sebep göremiyorum. Başka nedenler de var, örneğin Azerbaycan ekonomisinin bu yılki göstergesi BDT ülkeleri arasında en düşük seviyedeydi: yüzde 0,5. Hatta gelecek yıl negatife düşmesi bekleniyor. Ayrıca bu saydıklarım toplumsal sorunlar anlamına da geliyor. İkincisi ise Rus barış gücü birliğinin 2025 yılında Azerbaycan’dan çekilip çekilmeyeceği. Sanırım Bakü ile Moskova arasında barışı koruma birliğinin uzun süre kalacağına dair bir anlaşma vardı. Eğer seçimler 2025 yılında yapılacak olsaydı bu konuyla ilgili soru işaretleri olurdu. Tabii bunu ve toplumsal sorunları ele alırsak 2 yıl sonra meşruiyet eriyecektir. Ama bir kez daha tekrar ediyorum: Bunlar ikincil nedenler, daha ciddi olan nokta Azerbaycanlı yetkililerin Rusya ile Batı arasında daha sıkı bir konumda kalmasıdır.
– Ancak konuşmanın başında resmi Bakü’nün zaten seçimini yaptığını söylemiştiniz…
– Evet, bir seçim yaptı. Ama bir seçim yapıyorsunuz ve 1 gün içinde ülkedeki ne kadar medya varsa onu kapatıyor, gazetecileri tutukluyorsunuz. Kaç parti olduğu da dahil, onların kayıtlarını iptal edip, liderlerini cezaevine gönderiyorsunuz. Şu anda süreç kademeli olarak ilerlemektedir.
– Peki Azerbaycan yavaş yavaş Kore’ye mi dönüşecek?
– Kore biraz zor…
– Peki Türkmenistan?
– Aynı zamanda biraz zordur. Azerbaycan bambaşka bir coğrafyada olduğundan Kore’ye geçmek zordur. İkincisi, farklı bir zihniyetimiz var ve jeopolitik rekabet Azerbaycan’ı Kuzey Kore’ye çevirecek düzeyde değil. Türkmenistan’a dönüştürülmeye çalışılacak, bunu zaten görüyoruz. Ama satın alınıp alınmaması başka bir şey.
– Satın alınacak mı??
– Hayır, işe yaramayacak. Buna inanmıyorum. Yine coğrafya, zihniyet… bunlar mümkün değil.
– Azerbaycan Devlet Televizyonu Türk dizilerini tercümeli olarak yayınlarken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in basın toplantısı tercümesiz yayınlanıyor. Bu kadar yakınlaşmanın nedenleri neler?
– Daha önceki soruya yanıt olarak dile getirdiğim sorunun mantıklı bir devamı. Yavaş yavaş halkı ve toplumu bu tür şeylere alıştırmak istiyorlar. Putin o kadar da kötü bir insan değil. O dönemde Gorbaçov ve Yeltsin Karabağ meselesini başlatıp bize sorun yaratıp onu bizden alıp Ermenilere verdiler. Ama Putin gelip sorunu çözüyor.
– Ama Azerbaycan hükümeti de Ukrayna’yı destekliyor…
– Herhangi bir destek sağlamıyor, ben bu desteği göremiyorum, siz nerede görüyorsunuz?!
– Yardım sağlanıyor…
-Ne yardımı, ne kadar yardım, 5 milyon dolarlık yardım?! Bir damlanın göze kül üflemesidir.
-Ne düşünüyorsunuz, bu kadar toplumsal ve siyasi sorunun olduğu bir dönemde muhalefet neden toplanamıyor?
– Çünkü ideolojik açıdan tükenmiştir.
– Bir zamanlar muhalefet partisine üyeydiniz.
– Ne olmuş? Hangi parti?
– Müsavat Partisi.
– 1994 yılında Müsavat Partisine üye oldum, 19 yaşındaydım, 1998 yılında Azerbaycan’dan ayrılarak yurt dışına gittim ve 2010 yılında geri döndüm. Yani 4 yıldır meclis üyesiyim, çok gençtim, liderlik görevlerinde bulunmadım, süreçleri yönetmedim. Ancak Müsavat Partisi’ne üye olmayı olumlu buluyorum, bununla gurur duyuyorum. Sosyal ve politik hayatımdaki okullardan biri olan Müsavat okulundan çok şey öğrendim.
– Hadi sorumuza geri dönelim…
-Muhalefet ideolojik olarak tükenmiş, kaynağı kalmamış, geçmiş yıllarda pek çok siyasi hata yapmış ve bunları halk görmüş, toplumda güven ve çekicilik kalmamış.
– Yetkililerin sert davrandığını dikkate alın…
– Elbette yetkililer sert davrandı. İşte olan bu!
– III. Cumhuriyet Platformu’nun durumu değiştirebileceğini düşünüyor musunuz ve bu kurumdan ne bekliyorsunuz?
– Bu çok doğrudan bir soru. Onlara başarıdan başka bir şey dilemiyorum. Umarım planlarını hayata geçirebilirler.
– Aktif siyasete dönme düşünceniz var mı?
– Vallahi Azerbaycan’da benim geri dönmem gibi bir politika mı var? Siyasi faaliyetin siyasetle meşgul olması için fırsatlar var mı? Birçok kişi beni her zaman yukarıdan aşağıya bir politikacı olarak tanıtıyor. Ben siyasetçi olmadığımı her zaman söylüyorum. İnsanlar beni bazı nedenlerden dolayı politikacı olarak görüyorlar. Ama ülkede siyaset olmadığı için kendimize siyasetçi diyemiyoruz. Geçtiğimiz günlerde gerçek muhalefet partilerinin faaliyetlerinin dondurulması gerektiği yönündeki görüşümü dile getirmiştim.
– Neden?
– Kendisine siyasi parti diyebilen bir politika yoksa bu sadece bir görünüştür. Dondurma derken partiyi bırakıp evde oturmaları gerektiğini söylemiyorum. Dürüst olmak ve her şeyi olduğu gibi kamuoyuna sunmakla ilgilidir. Halkı manipüle etmeye, kandırmaya gerek yok. Ülkede bir politika yoksa bunu açıkça söylemek gerekir. Artık ne yapmalıyız sorusunu tartışmaya dönüştürmemiz gerekiyor. Güçleri birleştirip süreci nereye taşıyacağımı düşünmekten yanayım.
– O zaman şu mantık ortaya çıkıyor: 7 Şubat seçimlerine katılmaya değmez ama boykot etmeliler mi?
– Bu konu daha önceki tartışmalarda da değerlendirilebilir. Ancak daha spesifik olarak, her zaman seçime katılımın destekçisi oldum ve sürece katılıma karşı kampanya yapmadım. Ancak katılım uğruna seçimlere katılmak da yanlıştır. Seçimlere katılmak gerekiyor ama önceden hazırlık yapmak da önemli. İlham Aliyev’in Azerbaycan Anayasası’na göre istediği zaman erken seçim ilan etme yetkisinin bulunduğunu ve bunu kullanabileceğini bilmek gerekiyordu. Bu yüzden her şeye hazırlıklı olmak önemliydi. İkincisi doğru strateji oluşturmak, üçüncüsü ise tüm kaynakların, insan ve entelektüel kaynakların toplanıp birleştirilmesi ve seçimlerin tek cephede yapılması gerekiyordu. Son olarak dürüst bir adayla seçime katılmak gerekiyordu. Topluma ve seçmene çekici gelebilecek olan İlham Aliyev’den daha güçlü görülebilir. Eğitimli, bilgili, biyografisi şeffaf bir kişiyle seçime gitmek gerekiyor. Muhalefetin bütün bunları yapıp seçime gitmesi gerekiyor.
– Potansiyel adaylar var mı? Yoksa ismini açıklamak istemediğiniz biri mi var aklınızda?
– Potansiyel var. Adayların olduğunu düşünüyorum ama isim vermenin manasını göremiyorum. Çünkü bunun bir parçası olarak bunu yapabileceğimiz bir süreç olması gerekiyor.
