“Laçin’de pahalıydı”, “konaklama ücreti arttı”, “sade çay servisi yapılmıyor” gibi iddialar saçmalıktır.
Laçin’e gönderilen “Rapor” çalışanı, “Laçin Abadlıg” OJSC müdür yardımcısı Elnur Abdullayev’in bunu Parlamento Gazeteciler Birliği (PJB) üyesi bir grupla yaptığı görüşmede söylediğini bildirdi.
Ona göre Laçin’de inşaat ve iyileştirme çalışmaları geçen yılın eylül ayında başlamıştı: “İlk ayda Bakü İyileştirme Servisi tarafından seferberlik ve yer değiştirme gerçekleştirildi. Ekim 2022’den itibaren genel çalışmalara başlandı. Şehri 8 ayda teslim ettik. Kışın şiddetli soğuğuna rağmen oldukça verimli bir çalışma yapıldı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 28 Mayıs’ta Laçin’i ziyaret ederek 20 aileye evlerinin anahtarlarını verdi. Bu süreç önümüzdeki aylarda da devam edecek. Neredeyse her hafta bir göç yaşıyoruz. Şu anda 346 aile ve 1326 kişi Laçin şehrine taşındı. Bugün Zabukh köyüne bir göç daha yaşandı ve 121 aile ve 475 kişi geldi. Toplamda 467 aile ve 1801 kişi Laçin’e döndü.
Laçin’de 333 bin metreye kadar haberleşme çalışması gerçekleştirildi
İşgalden önce Lachin City’de idari binalar hariç 2.020 bireysel ve 29 ortak konut evinin bulunduğunu belirtti: “İşgal sırasında 2.020 evin 1.500’ü yok edildi. Laçin şehrinin teslim edilmesinin ardından bazı devlet kurumları tarafından envanter çalışmaları yürütüldü. O zamanlar yaklaşık 500 bireysel konut ve idari bina sağlamdı. Başlangıçta bunlarla başladık. Biz de bu evlerin isimlerini araştırdık ve bir liste hazırladık. Mayın temizleme çalışmaları tamamlanmadığından kısmen kullanılabilir evlerin yapımına da başladık. Laçin şehrinde toplam 333 bin metre haberleşme çalışması gerçekleştirildi. Araziyle ilgili ciddi sıkıntılar yaşadık. Karayollarının daha geniş olmasını öngörüyorduk. Ancak arazinin kayalık olması, sert olması ve bazı yerlerde evlere dokunulmaması nedeniyle yol genişletme işlemini gerçekleştiremedik. İlerleyen süreçte trafik sıkışıklığı yaşanmaması adına şehrin sokaklarındaki tüm yolları restore etmeye başladık. Laçin küçük bir alan olmasına rağmen halihazırda yaklaşık 60 kilometrelik şehir içi yol yapılmış durumda. Yeraltı ana hatlarının tamamı inşa edildi. Elektrik, doğalgaz, su ile ilgili herhangi bir sorun bulunmamaktadır. Şehre içme suyu sağlanmaktadır. Şehirde 9 adet su deposu, 3 adet yağmur suyu toplama deposu ve 1 adet atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Laçin kentinde deniz seviyesinden 1800 metre yükseklikteki Hırmanlar bölgesinden alternatif su boru hattı devreye alındı. Kemer suyu doğal kaynaklardan çekilmektedir. 8.900 metre uzunluğundaki boru hattının inşaatı sırasında 20.000 metreküpten fazla hafriyat yapıldı. Kemeri kısa sürede bitirdik. Açılış töreni Büyük Önder’in 100. kuruluş yıldönümü olan 10 Mayıs’a denk geldi. Bir diğer hedefimiz ise bu dağdaki alanın daima yeşil kalması. Tüm iletişimler tamamen kesildi. 7 Kasım’da Laçin kenti ve Zabux köyüne mavi gaz verildi. Gaz proje konseptinde Fuzuli tarafından Zengilan yönüne doğru gaz çekilmesi öngörülüyordu. İlk etapta 150 konutta gaz bağlantı çalışmaları yapıldı. Evlerin birleştirilmesi süreci şimdiden 300’ü aştı. Bu aynı zamanda kademeli göçle de ilgilidir. Laçin’de 712 tesisin inşaatına devam ediliyor. Bunlardan 75’i konut dışı, 628’i özel konut, 9’u ise ortak konuttur. 9 konut bloğu 144 daireden oluşuyor. Laçin’in soğuk iklimi göz önüne alındığında tüm evlerde kombi ısıtma sistemi bulunmaktadır. Güneş ışığının çok olduğu çatılara elektrik panelleri monte edilir. Alternatif enerji olarak da kullanılıyor. Öte yandan Laçin şehrinin kendine has klasik bir halk mimarisi tarzı var. Kaya taşlarıyla inşaat çalışmaları yapıldı. “Laçin’in eski haline getirilmesi gerekiyor” talimatını aldık. Bu nedenle halk mimari üslubunu mümkün olduğunca korumaya çalıştık. Bunu başardık. Laçin bir amfitiyatro gibi olduğundan klasik halk mimari tarzının yanı sıra Doğu-Batı mimari tarzını da tanımladık. Bu tekrar eksikliği farklılaşma için çok önemliydi. İnşaat işlerinde standart malzemeler kullanıldı. Tarihi güzelliğe sahip eserlerin korunmasına özel önem verdik. Laçin şehri kurulurken yapılan ilk objelerden küçük bir çit bile kalmışsa onu dolguyla güçlendirdik. Bayrak Meydanı’na gittiğinizde buna şahit olacaksınız.”
Laçın’ın merkez caddesi Bakü’nün “Targovu”su gibi olacak
E.Abdullayev, Laçin’deki Bayrak Meydanı’nın bambaşka olduğunu vurguladı: “Bayrak Meydanı’ndan gördüğümüz yaklaşık 22 evin bulunduğu alanda açık hava işgal müzesi yapılıyor. Burada amaç Ermeni vandallığını anlatmaktır. Merkez caddeyi turistik alan olarak planladık. Burada trafik yasaktır. Öyle demek mümkünse burası Bakü’nün “Targovi”si gibi olacak. Bu caddenin sağında ve solunda tarihi yapılar bulunmaktadır. Sokağın sonunda Laçin Kültür Merkezi vardı. Ermeniler işgal sırasında burayı yok ettiler. Yerine yeni bir konser merkezi inşa ettik. Tiyatrolar ve gençlik merkezleri de inşa edildi. Bayrak Meydanı’nın bulunduğu caddenin yeni adı Milli Lider Haydar Aliyev’in adını taşıyacak.
Lachin’deki konser merkezinin 370 sandalyeden oluştuğunu bildirdi: “Bu koltukların 360’ı normal insanlar için ve 4’ü fiziksel engelli insanlar için tasarlanmıştır. Tiyatro Merkezi açık, kapalı ve oyunculuk merkezi olarak faaliyet gösterecek. 1974 yılında Laçin şehrinde bir sinema merkezi vardı. İşgal sırasında Ermeniler burayı tahrip etmiş ve bir bölümünde küçük bir çiftlik kurmuşlar. O binayı incelediğimizde tamamen kullanılamaz durumda olduğunu gördük. Ancak Laçinlilerin nostaljik duygular yaşaması için burayı restore etmeye karar verdik. Sinemanın Laçin’deki yapıların şaheseri olduğunu söyleyebilirim. 230 koltuklu sinema son teknolojilerle donatılmıştır. Bayrak Günü o tiyatronun açılışıydı. Sinema, konser merkezi ve gençlik merkezinin bulunduğu cadde kültür caddesi olacak. Antikliği korumak adına Laçin’e 530 metre mesafeli tramvay hattı yaptık.”
OJSC “Laçin Abadlıg” Müdür Yardımcısı, bölgede halihazırda faaliyet gösteren çok sayıda İnternet sağlayıcısının bulunduğunu belirterek, “İnternet ve iletişimde herhangi bir sorun yok.”
46 işletmede 1169 iş yeri var, Laçin markası yaratılacak
Nüfusun istihdamı konusunun öncelikli olduğunu vurguladı: “Nüfusun sosyal statüsünün iyileştirilmesine yönelik devlet programı uyarınca inşaat çalışmaları başladığında ilk olarak buna dikkat ettik. Ocak ayından itibaren Laçinlilerle toplantılar yapmaya başladık. Laçin şehrine 8 metre uzaklıktaki Zeyirdi köyü mevkiinde 52 hektarlık alanda Tarım ve Endüstri Parkı inşa ettik. Parkta 46 işletmenin faaliyet göstermesi bekleniyor. 46 işletmede 1169 boş kadro bulunmaktadır. Halihazırda 430 Laçinlimize istihdam sağladık. 7 işletme faaliyete geçti. Yakında diğer işletmeler de faaliyetlerine başlayacak. Toplam üretim alanı 4800 metrekare olan “Aydınoğlu” mobilya fabrikası halihazırda kurulmuştur. Mobilya fabrikasının tüm teknolojileri Türkiye’de üretilmekte ve yeni standartlara uygundur. Burada 54 kişi çalışıyor. Bunlardan ikisi Laçinli. Ayrıca ayakkabı üretimi, tekstil, uçucu yağ üretimi, yetiştiricilik, seracılık da bulunmaktadır. Nadir bitkiler seralarda yetiştirilmektedir. Faaliyet gösteren sera kompleksi sayısı 12’dir. Bu seralarda zaten verimlilik var. Laçin markasını yaratacağız. Yine de seralardaki ürünler Laçin halkına yönelik. Ancak ürünler zaten iç pazarda talep görüyor. Bu yıl bal ve diğer ürünlerin üretimine başladık ve paketlemeye büyük önem verdik. Ürünün fiyatının kabına göre daha ucuz olduğunu söyleyeyim. Çünkü gelecekte dünyaya erişim sağlamak istiyoruz. Bunun için pazarlama çalışmaları da yapılıyor. İnsanları istihdam ettiğimizde onları belirli kurslara çekiyoruz. Laçin’de olmayan alanlar da var. Örnek olarak petrol ve gaz sahasını gösterebiliriz. Laçin’e taşınan insanların burada belli bir alanda çalışıp para kazanması gerekiyor. Açık kontenjanları belirledikten sonra kişilerle görüşüp kimin hangi alanı istediğine göre eğitimler düzenliyoruz. Darıkaha bölgesinde mesleki kurslar açtık. Burada mesleki eğitim almak mümkün. Laçin’de yatırıma kapılar açık. Böyle bir adım atıldı. Açık ve kapalı fuarlar hazırlandı. Vatandaşlar ürünlerini burada satabiliyor. Çevreden eşyalarını satmak veya alışveriş yapmak için gelenlerin de burada geceyi geçirebilecekleri bir yer var.”
“1 manata çay içebileceğiniz gibi 20-30 manata da set alabilirsiniz”
E.Abdullayev, “Laçin’de pahalıydı”, “konaklama ücreti arttı”, “sade çay servisi yapılmıyor” gibi iddiaları saçmalık olarak değerlendiriyor: “Her halükarda herkes kendi isteğine göre hareket edebilir. Mesela bazı insanlar bir manat çay içebilir. Ancak 20-30 manatlık bir çay seti alabilenler de var. Bunlar farklı yaklaşımlardır. Buranın Bakü’nün merkezi olmadığını belirtmek gerekir. Bazalar başka yerlerden geldiği için nakliye masrafları da oluyor. Bu da dikkate alınmalıdır. Bu nedenle yerli üretime önem veriyoruz. Laçin’de halihazırda modüler bir hastane, 2 numaralı okul, eczane ve market faaliyet gösteriyor. Okullarda servis otobüsleri bulunmaktadır. Çocukları evlerinden okula ve evlerine ücretsiz götürüyor. Azerbaycan Kara Taşıma Ajansı ile birlikte toplu taşıma güzergahları elektronik harita üzerinde belirlendi. Zabukh Köyü’nden Laçin şehrine, Laçin şehir merkezinden Tarım ve Endüstri Parkı’na, Darıkaha Köyü’nden ise üç yönlü güzergahlar şimdiden belirlendi.”
“Abdallar mezarlığında insan kemiklerini bile görmek mümkün”
Lachin şehrinde Darikaha’da biri de dahil olmak üzere 4 mezarlık olduğunu hatırlattı: “Örneğin, en eski mezarlıklardan biri Abdallar adı verilen bölgede. Ama bugün orada 5-6 mezar var ya da yok. Oradaki durum öyle ki, insan kemikleri dahi görülebiliyor. Diğer mezarlar yabani bitkilerle kaplıydı. Burada iyileştirme çalışmaları yapmak planımız olmasa da insani bir adım attık. İnsanların mezarları ziyaret ettiğini dikkate alan yeşillendirme ekibimiz bölgede temizlik çalışması yaptı. Annem bu konuda bize yardımcı oldu. O dönemde korkunç gerçeklerle ve vandalizmle karşı karşıyaydık. Mermer mezar taşları kaldırıldı, diğer mezarlar da yıkıldı. İnsanların gelip yıkılan mezarları görmesinin iyi olmayacağını düşünerek mezar taşlarını yenilemeye karar verdik. Şehir mezarlığında 264 mezar tespit edebildik. 300 adet standart mezar taşı sipariş ettik. Çoğu yüklü. İnşaat ve iyileştirme çalışmalarının devam etmesi nedeniyle bölge sakinlerinin katılımı olmadı, vatandaşlar portal üzerinden geldi. Bazı kalıntıları, geldiklerinde tanıyabilsinler diye mezarların yanına koyduk. Mezar taşlarının resim ve isim yerlerini boş bıraktık.”
Kaynak:Rapor
