Bütün insanlar yalan söyleme yeteneğine sahip. Bazen durumu kurtarmak için kurduğumuz “Pardon, aramanı yeni gördüm” ya da “Yoldayım” gibi cümlelerin de pembe yalan olduğunu düşünürsek gün içinde birkaç kere yalan söyleyebiliyoruz.
ABD’de yürütülen bir araştırma Amerikalıların haftada ortalama 11 kere yalan söylediğini ortaya koyuyor. Journal of Basic and Applied Social Psychology isimli derginin araştırması ise katılımcıların yüzde 60’nın 10 dakikada bir yalan söylediğini gösteriyor. Daha da kötüsü, bu yalanların ortalama 3 tanesi kısa diyaloglar arasında söyleniyor. Wake Forest Üniversitesi’nden Doç. Dr. Leslie Martin, genelde bir utançtan, üzüntüden ya da yargılanmaktan kaçtığımız için yalan söylediğimizi aktarıyor.
Beden dili uzmanı Traci Brown, birinin yalan söylediğini anlayabilmek için yalan söylemedikleri zamanlarda nasıl davrandıklarını tespit etmek gerektiğini kaydediyor. Mesela, “Nerelisin?” gibi temel bir soru sorarak bunun saptanabileceğini dile getiren Brown, bundan sonra 4 kategoriye bakılacağını aktarıyor: Beden hareketleri, yüz ifadeleri, ses tonu ve konuşmanın içeriği.
Burada ufak bir parantez açan Brown, bahse konu unsurların temel dayanak olamayabileceğini belirtiyor. Brown, “Kişi oturduğu yerde rahatsızsa kıpırdanabilir ya da gerginse sesi dalgalanabilir” diyerek, başka unsurların da göz önünde bulundurulması gerektiğine işaret ediyor.
Uzman psikolog Dr. Jenny Taitz de bakış açılarımızın işaretleri yorumlama becerimizi etkileyebileceğine işaret ederek, yine de bazı noktalara dikkat edilmesinin yalanları tespit etmeye yardımcı olabileceğini aktarıyor.
FBI mensuplarıyla yalancılık eğitimi programına katılan Traci Brown, yalan söyleyen kişilerin genelde el hareketlerini konuşmaları bittikten sonra yapma gibi bir eğilim sergilediğinin altını çiziyor. Brown sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Yalan söylendiği sırada beyinde hikaye uydurma, sözlerin inandırıcılığı ve hikayeye uygun başka yalanlar ekleme gibi o kadar çok şey oluyor ki yalan söyleyen kişi normalde söze başlamadan önce yapacağı el hareketlerini sözleri bittikten sonra yapıyor.”
2015’te Michigan Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada, adliyede yürütülen önemli davaların videoları izlendi ve analiz edildi. İncelenen 120 videoya göre, yalan söyleyenlerin yüzde 40’ı ifade sırasında iki elini birden kullanma eğilimi gösteriyor.
Traci Brown, insanların yalan söyledikleri sırada bilinçsiz bir şekilde avuç içlerini gizlediklerini dile getiriyor. Brown, “Ellerini ceplerine ya da masanın altına koyabilirler” demekte.
Long Island Enstitüsü’nden ilişki terapisti John Mutziger ise, kişilerin yalan söyledikleri sırada genelde cevap vermeden önce, kendisine sorulan soruları tekrar ettiklerine işaret ediyor.
