Günümüz dünyasında rekabet koşulları her geçen gün ağırlaşıyor. Ülkelerin sürdürülebilir bir şekilde büyüyebilmesi için emek faktörünün etkin bir şekilde kullanılması gerekiyor. Bu durum kadınların ve erkeklerin çalışma hayatında aktif bir şekilde rol almasını mecbur kılmakta. Türkiye nüfusunun yarısını oluşturan kadınların iş gücüne katılım oranı 2021 verilerine göre ancak yüzde 32. Bu sayı Avrupa Birliği ortalamasının oldukça gerisinde.
Prof. Dr. Nihal Yayla, Prof. Dr. İsmail Ceviş, Şencan Felek ve Nagihan Aksoy’un yazdığı “Türkiye’de Kadın İstihdamını Etkileyen Faktörler” başlıklı makaleye göre, ülkemizde kadının istihdama katılmaya başlaması 20’nci yüzyılın başlarını buluyor. Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı, iş gücü azalmasına yol açtı. Bu durum, kadının ev işleri dışında da çalışmasıyla sonuçlandı. Bunun yanında, 20’nci yüzyıl ile birlikte sanayileşen Türk toplumunda yeni iş alanlarının yaratılması, kadın istihdamını arttırdı.
Bunun yanında Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra Atatürk önderliğinde gerçekleştirilen birtakım reformlar da kadınlara çeşitli haklar tanınmasıyla kadın istihdamının başlamasına ön ayak oldu. Eğitimin tek çatı altında toplanmasını sağlayan Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası) ile cinsiyet eşitliğini sağlayan Medeni Kanunu’nun kabulü ve kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi Türkiye’de kadın istihdamının başlamasını sağlayan önemli unsurlar arasında. Kadının iş gücü piyasasında aktif bir şekilde yer alması ise 1950’lerden sonra, köyden kente göçün hızlandığı dönemde arttı.
Ancak yine de Türkiye’de kadın istihdamı erkeklerin oldukça gerisinde. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) kadınlarla ilgili açıkladığı istatistiklere göre Türkiye’de 42 milyon 575 bin 441 kişi ile toplam nüfusun yüzde 49.9’unu kadınlar oluşturuyor. Buna karşın 2021 yılında 15 ve üstü yaşta iş gücüne katılan kadınların oranı 32.8 iken istihdam edilen kadınların oranı ise yüzde 28 olarak gerçekleşti. Öte yandan, 2021’de Türkiye’de erkeklerin iş gücüne katılım oranı yüzde 70.3 ve istihdam oranı yüzde 62.8 oldu. Öte yandan Türkiye’de kadının istihdam oranı Avrupa Birliği’nin de oldukça gerisinde. Avrupa’da bu oran yüzde 67.
Doğu Karadeniz illeri Türkiye’de kadın istihdam oranının en yüksek olduğu iller olarak saptandı. Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin ve Gümüşhane’nin oluşturduğu TR 90 bölgesinde kadın istihdam oranı yüzde 36.8 olarak belirlenirken, bu bölgeyi yüzde 35.6 ile Kastamonu, Çankırı ve Sinop’un oluşturduğu TR 82 bölgesi izledi. Yüzde 14.5 ile kadın istihdamının en düşük oranda gerçekleştiği bölge Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt’ten oluşan TRC 3 bölgesi oldu. Bu bölgeyi yüzde 15.9 ile Şanlıurfa ve Diyarbakır’dan oluşan TRC 2 bölgesi izledi.
Türkiye’de Kadın İstihdamını Etkileyen Faktörler başlıklı makaleye göre, Türkiye’de kadın istihdamının düşük olmasının temel sebebi, Türk toplumunun kadına yüklediği rol. Kadının ev işleri ile uğraşması ve çocuk bakımı gibi etmenler kadının iş yaşamına dahil olmasını zorlaştırıyor. Ev işleri ile meşgul olması nedeniyle iş gücü dışında kalan kadın sayısı ise oldukça fazla. Bunun yanında, Esra Sar’ın kaleme aldığı “Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı ve Türkiye’de Yansımaları’ başlıklı makale ise, kadın istihdamının istenilen seviyede olamamasının diğer nedenlerini toplumsal cinsiyet eşitsizliği, köyden kente göç ve eğitim seviyesi olarak sıralıyor.
Türkiye’de kadın istihdamı artırımını desteklemek için çeşitli projeler devam ediyor. Sosyal Sigortalar Kurumu ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın yanında çeşitli kamu kurumları ve özel kuruluşların kadının iş gücüne katılımını destekleyen çalışmaları mevcut. Örneğin, Sosyal Sigortalar Kurumu’nun yürüttüğü Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilen “Kayıtlı Kadın İstihdamının Desteklenmesi Projesi” bu çalışmalardan biri. Proje, her kadın istihdam eden kadın iş verene 20 ay boyunca asgari ücret desteği sağlıyor. Bunun yanında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın “Ne Eğitimde Ne İstihdamda Olan Kadınlar Projesi”, “Kadınların Kooperatifler Yoluyla Güçlendirilmesi Projesi”, “Türkiye’nin Mühendis Kızları Projesi” gibi kadının iş hayatına katılımı artırmayı hedefleyen çalışmalar hayata geçiriliyor.
Kaynaklar: Türkiye’de Kadın İstihdamını Etkileyen Faktörler (Prof. Dr. Nihal Yayla, Prof. Dr. İsmail Ceviş, Şencan Felek, Nagihan Aksoy, 2020), Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı ve Türkiye’de Yansımaları (Esra Sar, 2021), TÜİK
