Sierra Leone’nin başkenti Freetown, şehir ormanlık tepeleri adeta yutup Atlantik’e doğru iyiden iyiye yaklaşana kadar el değmemiş kumsallara, yemyeşil ormanlara ve olağanüstü bir manzaraya sahip bir şehirdi. Ancak şimdilerde Freetown, hızla düzensiz bir metropole dönüşüyor. 90’lı yıllarda şehirde yaşayan Eugenia Kargbo, çocukluğundaki şehri geri istiyor ve bunun için savaşıyor. Konumu ise dünyada bir ilk… İki çocuk annesi 35 yaşındaki genç kadın, ülkesinin ve dünyanın ilk ‘Sıcaklık Bakanı’!
Odak noktası Freetown olan Kargbo, 2021’de oluşturulan bu makamda aslında imkansıza yakın bir görevi yerine getirmeye çalışıyor. Görevi, Freetown’ın artan sıcaklıklar ve diğer iklim değişiklikleriyle başa çıkmasına yardımcı olarak şehri yeniden yemyeşil ve yaşanabilir bir hale getirmek.
Onlarca yıllık kontrolsüz kentleşmeyle birlikte 1 milyon nüfuslu şehir, tüm yıl boyunca sıcak hava dalgalarıyla birlikte ölümcül toprak kaymaları ve sellerle karşı karşıya kalıyor. 1985’te 469 bin civarında olan nüfus, 2015’te yaklaşık 1 milyon 55 bine yükseldi.
Şehrin sıcaktan adeta kavrulan sayısız kaçak yerleşim yerinin üzerinde yükselen klimalı Freetown belediye binasının en üst katlarından birindeki ofisinden şehre bakan Kargbo, “Sıcaklık görünmez bir şey ancak insanları sessizce öldürüyor” ifadelerini kullanıyor. Aşırı sıcaklar nedeniyle çocuklar geceleri uyuyamıyor. Öğrenme yeteneklerini kaybediyorlar ve ebeveynlerin de üretkenlikleri etkileniyor” diye konuşmakta.
Şehrin yüzde 60’ı yılın büyük bir bölümünde kenti adeta bir açık hava fırınına çeviren metal çatılar ve duvarlardan oluşan derma çatma konutlarda yaşıyor. Freetown’da yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 28 santigrat derece. Ancak şehrin sorunlu yapılaşması ve ormanlık alanlara yapılan müdahaleler hissedilen sıcaklığı artırmakta. Öte yandan ülke dünyanın en fakir ülkeleri arasında. Kargbo da iddialı reformları finanse edecek bir kaynak olmadığını dile getiriyor.
İlk hedef ise öncelikli ve kısa vadeli reformları yerine getirmek. Kargbo buna ilişkin “İnsanlar şu anda acı çekiyor” ifadelerini kullanmakta. Sierra Leone en az 50 bin kişinin yaşamını yitirdiği ve tahminen 2.5 milyon insanın da yerinden olduğu bir iç savaşa (1991-2002 Sierra Leone İç Savaşı) sürüklendiğinde henüz bir çocuktu. Önce Sierra Leone Üniversitesi’nde daha sonra da başarılarıyla Milano’da okudu ve kariyerine bankacı olarak başladı.
Artan sıcaklık ve buna bağlı sorunlar Eugenia Kargbo’yu inisiyatif almaya itti. 2017’de başkentin sırtlarında meydana gelen ve 1100’ü aşkın insanın yaşamını yitirdiği toprak kayması ise bir dönüm noktası oldu. Kargbo, “Karşılaştığımız sorunlara ışık tuttu” diyor.
Şehrin el değmemiş kumsalları yaşadışı kum madenciliğine , insanların gölgesinde dinlendiği ağaçlar ve ormanlık alanlar ise daha fazla konuta kurban gitmiş. “Freetown güzeldi ve bu güzelliğin solup gittiğini gördüm” diyen Kargbo, şimdilik insanların gölge ihtiyacı için bahçeler yaptırdı, pazarlara ise gölgelikler kurdurdu. Binaların çatılarını beyaza çevirmek, halka açık çeşmeler yapmak ve çok daha fazla ağaç dikmek istiyor.
Aynı zamanda şehrin temizlik politikalarından da sorumlu olan Kargbo, yasadışı çöplük alanlarını yeşil alanlara dönüştürme sözü de verdi. Ancak bunun küresel bir problem olduğu da aşikar. Ekvatoral bir iklime sahip olan Sierra Leone için bir öngörüde bulunan Londra merkezli Vivid Economics, 2050’ye kadar şehrin sıcaklığının artmaya devam edeceğini tahmin ediyor.
Bayan Kargbo, “Avrupa’da geçen yaz, birçok insanın küresel ısınmanın farkına varmasını sağladı, ancak bize burada buna yıllardır tanık oluyoruz” diyor. Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler gibi kurumlar Kargbo’nun projelerine para ödüyor. Öte yandan Time dergisi tarafından 2022’de geleceğin yükselen 100 yıldızı arasında gösterilen genç bakan için bir yazı yazan Kenyalı çevreci Wanjira Mathai, onun çabalarını kıta için de “Olağanüstü” olarak niteliyordu.
