Rusya’nın işgalinde iki hafta geride kalıyor. Görüşmeler sürerken hala saldırıların yoğunluğunun artacağından endişe de edilmekte. Bu noktada gözler Odessa’ya çevrilmiş durumda. Rusya’nın derin kültürel bağlar taşıdığı bu şehir Türk iş dünyası için de önemli.
GÖKHAN KAM – METİN AKTAŞOĞLU / Barikatların ardında ağırlıklı olarak turistlerin ziyaret ettiği hoş kafelerin sandalyeleri görünüyor. Büyük opera solununun etrafı kum torbalarıyla çevrelenmiş. Efsanevi Potemkin Merdivenleri’ne doğru giden yola tank tuzakları kurulmuş. Akıllarda Odessa halkının da aklını kurcalayan bir soru yer almakta: “Putin gerçekten Odessa’yı da mı işgal etmeyi düşünüyor?” 8 Mart, pek çok uzmanın ihtmal vermediği bir işgalin 13. günü olarak kayıtlara geçti.
Peki bu soruyu sorduran ne? Bu soruyu sorduran; Odessa’nın Rus kültüründe önemli bir yer tutması. Şehir Rusya tarihine de derin bağlarla bağlı. Volodimir Zelenski, Odessa’ya yapılması muhtemel bir saldırıya ilişkin şu çarpıcı ifadeleri kullanırken bu bağa vurgu yapmaktaydı:
“Ruslar her zaman Odessa’ya gelmişlerdir. Odessa’da hep sadece sıcaklıkla karşılandılar. Sadece samimiyetle… Peki ya şimdi? Odessa’yı mı bombalayacaklar? Odessa’yı toplarla vuracaklar mı? Odessa’ya füzeler mi atacaklar yani? Bu bir savaş suçu olacak. Bu tarihi bir suç olacak.”
Odessa, şu ana kadar Rusya’nın sert bir şekilde saldırdığı şehirler arasında yer almıyor. Ancak şehirde zaman zaman sirenler çalınıyor ve insanlar sığınaklara iniyor. Peki Odessa neden önemli? Öncelikle hazır sözü gelmişken sığınaklardan söz etmekte fayda var.
Taş ocaklarında 18. yüzyıldan beri kokina denen kireçtaşı çıkarılıyor. Bu madencilik Odessa şehrinin altını neredeyse tamamen kaplayan Odessa Katakombları adı verilen tünellere neden olmuş. Hristiyanlığın erken çağlarında çoğunlukla ölülerin gömülmesine hizmet eden bu yapılar, Odessa’da Rus Devrimi sürecinde ve İkinci Dünya Savaşı’nda sığınak olarak kullanılmış. SSCB döneminde ise Soğuk Savaş sırasında Odessa Katakombları tamamen sığınağa çevrilmiş.
Şehir sinema tarihinde de önemli bir yer tutuyor. Sergey Ayzenştayn’ın 1925 tarihli unutulmaz filmi Potemkin Zırhlısı’nın sinema tarihine geçen en önemli sahnesi Potemkin Merdivenleri’nde geçiyor. Film tüm zamanların en önemli propaganda filmlerinden biri olarak görülmekte. Peki bu savaşta Odessa’nın önemi ne?
Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nden Uluslararası İlişkiler Uzmanı Dr. Sabir Askeroğlu, “Kırım Rusya’nın kontrolünde olduğu sürece Ukrayna’nın denize tek çıkış yolu Odessa” diyor ve devam ediyor:
“Odessa’yı da kapattıktan sonra Ukrayna’nın güneyi hem kuşatılmış hem de ticaret yapamaz hale gelmiş olur. Denizden bir yardım gelecekse o da engellenmiş olur.”
Rusya’nın Ukrayna’yı öncelikli olarak bir kara devletine dönüştürmeye çalışacağı tahmin edilen bir stratejiydi. Bununla birlikte bir başka açıdan daha önem taşıyor. Dr. Askeroğlu “Aynı zamanda Odessa’nın Rusya açısından bir başka stratejik önemi de Moldova’dan ayrılmak isteyen Transdinyester bölgesiyle bitişik olması” ifadelerini kullanmakta.
