2005 yılında Hollandalı bir mucidin üzerinde çalışmaya başladığı air fryer (hava fritözü) şu sıralar sosyal medyadaki yemek videolarının gündemi.
Eğer sosyal medyayı yakından takip ediyorsanız (kim etmiyor?) son birkaç aydır siyah bir kutunun içine konan her şeyi pişirdiğini görüyorsunuzdur. Bahsettiğimiz cihazın ismi Air Fryer. Henüz, Türkçeye çevrilmiş değil. Hava fritözü tabiri şimdilik karşılıyor gibi gözüküyor.
Şu an yemek yapmaya ilgisi olan hemen hemen herkesin gözdesi. Bilim tarihçisi Ruth Cowan’a göre; air fryer cihazlarının şu an yaşadığı 1970’lerde mikrodalga fırının çıkması gibi bir şey. Şu an cheesecake’ten, bifteğe, biftekten, patates kızartmasına insanlar pek çok yiyeceği air fryer ile yapıyor. Cowan, “İnsanlara 1970 yılında ‘Mikrodalgada bütün bir tavuğu pişirmeyin diyorlardı’ ama insanlar yine de pişiriyordu” yanıtını veriyor.
Facebook’ta sadece air fryer’da yapılan yemeklerin tariflerinin paylaşıldığı gruplar bile var. Peki bu cihazın sırrı ne? Neden bu kadar tuttu? Fred van der Weij isimli Hollandalı bir mucit, 2005 yılında patates kızartmasını derin bir fritöze atmadan nasıl çıtır çıtır kızartabileceğinin yollarını arayama başladı. Deneyenler bilir, evde çıtır çıtır patates kızartması yaparken mutfağı batırmamak ve ünlü fast food zincirlerinin tadını yakalamak çok zor.
Van der Weij’in kafasındaki ürünü yapması üç yıl sürdü. Air fryer’ın patentini ünlü elektronik firmasını Philips’e sattı. Cihaz ilk kez 2010 yılında Berlin’de IFA fuarında görücüye çıktı.
Peki nasıl çalışıyor? Radyasyon ile artırılmış hava akımı yiyeceklerin yüzeyine tutuluyor. Bu sayede yiyeceklerin yüzeyi hem çıtır oluyor hem de içleri pişiyor. Van der Weij bulduğu teknolojinin patates kızartmanın en iyi yolu olduğunu söylüyor. Mucit, “Ürünümün potansiyeli olacağını biliyordum ancak bu kadar büyük olmasını beklemiyordum” ifadelerini kullanıyor.
Air Fryer bugün patentin sahibi firma dışında da Kiwi Kaf, Tefal, Ninja, Schafer, Electrolux, Xiaomi gibi pek çok marka tarafından üretiliyor. Ürün piyasada tanıtıldıktan yıllar sonra 2017’de satış patlaması yaşandı. Pazar araştırması şirketi NPD’nin verilerine göre; özellikle pandeminin dünyayı esir aldığı 2020 yılında Amerikan hane halkının yüzde 36’sı, Air Fryer’ı satın almış.
Tat tarihçisi Nadia Berenstein’a göre; yiyecek sektörü 20. yüzyılın ortasından beri, gelişen endüstriyel mutfaklar sayesinde yiyecekleri daha çıtır şekilde sunmanın yolunu buldu. Sanayi mutfakları sayesinde bol yağ ile derin kaplarda kızartma yapılabiliyordu.
Tabi her şeyi tanıtmanın bir numaralı yolu olan TikTok da air fryer videoları ile çalkalanıyor, #airfryer etiketiyle paylaşılan 2.6 milyar video var. Tabi fenomenler bu cihazın sınırlarını, donut, kurabiye ve bir fritöze atılmayacak ne varsa atarak sınıyorlar.
Türkiye’de de ürünün ciddi bir kullanıcı kitlesi var. İnternet siteleri bu ürünlerin yorumlarından geçilmiyor. Kerem Enginar isimli YouTube içerik üreticisi AirFryer incelemesinde ürünü, “Az yağ tüketen hızlı bir fırın” olarak tanımlıyor. Portakal Ağacı isimli YouTube kanalında yer alan bir videoda ise ürünün az yağ tüketilmesinden dem vuruluyor. Deniz Yalabık isimli bir kullanıcı ise ürünlerin içinin yumuşak dışının kıtır olduğunu aktarıyor.
Şikayetler de yok değil. Bir kullanıcı kullandığı bir modelin sepet ve telinde sıkıntılar olduğunu, makinenin renginin solduğunu aktarırken bazıları ise cihazlarında ısınma sorunu olduğunu belirtiyor. Bazı kullanıcılar ise her yolu denediklerini yine de ürünlerini tam pişiremediklerini söylüyor.
